Η πανδημία που σχετίζεται με τον κορωνοϊό COVID-19 προκάλεσε αναστάτωση και επέφερε ξαφνικές και πρωτόγνωρες αλλαγές σε κάθε πτυχή της καθημερινής μας ζωής. Οι άνθρωποι όλων των ηλικιών με αυτισμό είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι και ευάλωτοι σε τέτοιες απότομες, αναπάντεχες αλλαγές καθώς και στην αβεβαιότητα και την ανασφάλεια που μια πανδημία προκαλεί. Είναι επομένως καλό να διατηρήσουμε κάποιο είδος ρουτίνας στη ζωή των παιδιών με αυτισμό, καθώς και να τα βοηθήσουμε στη διαχείριση του άγχους. Καλό είναι πάντα να χρησιμοποιούμε μεθόδους διαχείρισης προσαρμοσμένους στο αναπτυξιακό και λειτουργικό επίπεδο του κάθε παιδιού.
· Διατηρήστε μία καθημερινή κανονικότητα: Οι νέοι με αυτισμό συνήθως επωφελούνται από την ύπαρξη δομής στη ζωή τους. Φτιάξτε ένα καθημερινό δομημένο πρόγραμμα (με λέξεις ή εικόνες σε ένα ημερολόγιο ή πίνακα) το οποίο περιλαμβάνει εκπαιδευτικά καθήκοντα, άσκηση καθώς και δραστηριότητες με στόχο τη διασκέδαση. Μπορείτε να αφήνετε κενά 1-2 χρονικά διαστήματα μέσα στη μέρα, ώστε το παιδί να μπορεί να επιλέξει τι θα κάνει (π.χ. να μαγειρέψει μια νέα συνταγή, να παίξει ένα παιγνίδι, να ασχοληθεί με ένα ειδικό ενδιαφέρον κτλ).
· Kαλό θα είναι να περιορίσετε την παρακολούθηση ειδήσεων σε σχέση με τον κορωνοϊό COVID-19 σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας και μόνο από αξιόπιστες πηγές. Το να ενημερώνεστε συνεχώς για αυτό το θέμα όλη μέρα είναι περιττό. Βάλτε κάποια υγιή όρια (π.χ. μια φορά την ημέρα, κάθε πρωί/βράδυ).
· Ανησυχία για τον κορωνοϊό: Να είστε καθησυχαστικοί αλλά ειλικρινείς. Δώστε βάση στούς προβληματισμούς του παιδιού, εξηγήσετε κάποιες συγκεκριμένες πληροφορίες καθώς και τις αναμενόμενες επιπτώσεις. Μπορείτε να πείτε, παραδείγματος χάριν, ότι αρκετοί άνθρωποι θα αρρωστήσουν αλλά θα γίνουν καλά στη συνέχεια, όπως όταν συνερχόμαστε μετά από μια γρίπη.
· Εάν το σπίτι σας έχει υπερβολικά πολλά ερεθίσματα για το παιδί σας, δημιουργήστε έναν χώρο όπου ο νέος μπορεί να ξεφεύγει για να βρει ηρεμία και ησυχία. Χρησιμοποιήστε μαξιλάρια ή ένα στρώμα δαπέδου για να ορίσετε τον χώρο και βεβαιωθείτε ότι οι δραστηριότητες που γίνονται εκεί είναι χαλαρωτικές και καταπραϋντικές (π.χ. μουσική, ήχοι της φύσης που μπορεί να ακούσει με ακουστικά, βιβλία. Ακόμη μια μαλακή κουβέρτα με την οποία μπορεί να τυλιχτεί). Μπορεί φυσικά όλα αυτά να γίνουν στο δωμάτιό του. Ο χρόνος με τον εαυτό τους μπορεί να είναι χαλαρωτικός για τα άτομα με αυτισμό.
· Είναι καλό να δίνετε προσοχή στους εσωτερικούς διαλόγους: Οι εσωτερικοί μας διάλογοι (οι συνεχείς σκέψεις στο μυαλό μας) μπορεί να γίνουν αγχωτικοί, οδυνηροί και απαισιόδοξοι, ιδιαίτερα σε καταστάσεις ανησυχίας και αβεβαιότητας. Οι αρνητικοί εσωτερικοί διάλογοι λειτουργούν με λανθάνοντα αλλά πολύ ισχυρό τρόπο. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα επηρεάσουν τη διάθεσή μας, τη συμπεριφορά και τα συναισθήματά μας. Είναι σημαντικό να παρατηρούμε τις σκέψεις μας και όταν διαπιστώνουμε ότι γίνονται καταστροφικές ή απαισιόδοξες, θα πρέπει ενεργά να τις αμφισβητούμε και να τις αντικαθιστούμε με πιο λογικές και λειτουργικές σκέψεις. Για παράδειγμα, οι καταστροφολογικές σκέψεις μπορούν να αντικαθίστανται από πιο ρεαλιστικές σκέψεις που βασίζονται στην προϋπάρχουσα εμπειρία σε σχέση με άλλους ιούς και πανδημίες που αντιμετώπισε η ανθρωπότητα.
· Δώστε προσοχή στα συναισθήματά του παιδιού σας: Όταν αντιμετωπίζουμε πολλές ξαφνικές αλλαγές και αναστάτωση, δεν δείχνουμε πάντα προσοχή στα συναισθήματα που προκαλούν. Είναι σημαντικό να κάνουμε μια παύση, να εστιάσουμε στα συναισθήματά μας και να μιλήσουμε για αυτά. «Αισθάνεσαι φοβισμένος/ ανήσυχος/ λυπημένος/ αποπροσανατολισμένος/ μόνος/ αβοήθητος;» Για την καλή ψυχική υγεία όλων, προβάλετε στα παιδιά σας πρότυπα ήρεμης συμπεριφοράς και να χρησιμοποιείτε πρακτικές και λογικές στρατηγικές που κάνουν όλη την οικογένεια να αισθάνεται καλύτερα.. Διαθέστε κάθε μέρα χρόνο για σωματική άσκηση, διότι πρόκειται για έναν πρακτικό και απλό τρόπο μείωσης του άγχους.
· Αν ο νέος αγχώνεται υπερβολικά, φτιάξτε μαζί ένα “πλάνο άγχους”, για την πρόληψη όσο και τη διαχείριση του άγχους. Αυτό είναι μια λίστα αγχολυτικών δραστηριοτήτων όπως: ακρόαση μουσικής, βαθιές αναπνοές, ξεφύλλισμα ενός λευκώματος με χαλαρωτικές φωτογραφίες, θετικές σκέψεις, συνομιλία με κάποιον που βοηθά το παιδί να ηρεμήσει, κατάρτιση λιστών, χορός κτλ. Καλό είναι να είναι γραμμένο για να έχει εύκολη προσβαση σε αυτό το παιδί όταν θα το χρειαστεί, αντί να αναρωτιέται «τι κάνω τώρα;» τη στιγμή μιας κρίσης.
· Περιορίστε την καταναγκαστική συμπεριφορά: Βάλτε όρια στην καταναγκαστική συμπεριφορά και ενημερώστε εκ των προτέρων το παιδί- για παράδειγμα, για το πού, πότε, πόσο και για πόση ώρα μπορεί να δείχνει την εν λόγω συμπεριφορά (π.χ. ερωτήσεις με στόχο να καθησυχάσει τον εαυτό του/της).
· Ανησυχία για άλλους: τα παιδιά συχνά ανησυχούν για τους άλλους και ιδιαίτερα για όσους αγαπούν. Θα χρειαστεί να τους καθησυχάσετε σε σχέση με άλλα άτομα, με ευαισθησία και ειλικρίνεια.
Τέλος και κυριότερο, οι γονείς θα πρέπει να διατηρούν την ψυχραιμία τους. Τα παιδιά απορροφούν και επηρεάζονται από ό,τι βλέπουν γύρω τους. Αν αντιληφθούν ότι γύρω τους επικρατεί άγχος, ανησυχία και πανικός, θα νιώσουν παρόμοια συναισθήματα και θα εκδηλώσουν αντίστοιχες συμπεριφορές. Πρέπει οι γονείς να μην ξεχνούν την σημασία της ενσυναίσθησης προς τα παιδιά τους και τον συναισθηματικό κόσμο τους.
*H Δρ Κατίγκω Χατζηπατέρα Γιαννούλη [PhD., Msc., C.Psychol., AFBPsS] είναι Κλινική Ψυχολόγος και καθηγήτρια στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα MA in Applied Educational Psychology του Deree – The American College of Greece.
