Όλοι σχεδόν οι ηγέτες έφυγαν από τις Βρυξέλλες πανηγυρίζοντας για τη συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης. Στο «μπρα ντε φερ» Νότου και Βορρά, που έλαβε χώρα στις μαραθώνιες διαπραγματεύσεις των τεσσάρων ημερών, κερδισμένοι αναδείχθηκαν οι τελευταίοι, αφού το τελικό κείμενο ελάχιστα παρέκκλινε από τις αξιώσεις των Βορείων. Η πιο σημαντική νίκη που πέτυχαν οι «φειδωλές» χώρες –Ολλανδία, Αυστρία, Φινλανδία– είναι το δικαίωμα μιας χώρας να βάλει «φρένο» στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα μια άλλης.
Όποιος διαβάσει τις 68 σελίδες της απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα καταλάβει τι ακριβώς συμφωνήθηκε και ποια πλευρά «κέρδισε» στα σημεία.
Σε τρία επίπεδα η επιτήρηση
Η απόφαση ξεκαθαρίζει τους σκοπέλους που θα πρέπει να περάσει η χώρα μας μέχρι να καταφέρει να εισπράξει κονδύλια. Παράλληλα η Ελλάδα θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια τριπλή επιτήρηση, ενώ οι πρώτες εκταμιεύσεις θα ξεκινήσουν το καλοκαίρι του 2021:
1. Το μεταμνημονιακό πρόγραμμα και οι δεσμεύσεις και οι όροι που συνδέονται με εποπτεία από τους θεσμούς μέσω αξιολογήσεων, εγκρίσεις δόσεων από το Eurogroup και βεβαίως το χρονοδιάγραμμα της αποπληρωμής των δανείων.
2. Η εποπτεία της Κομισιόν και των χωρών-μελών που θα αποφασίζουν εάν το πρόγραμμα των μεταρρυθμίσεων και των δεσμεύσεων που θα υποβάλουμε τον Οκτώβριο, ώστε να μπορέσουμε να λάβουμε τις επιχορηγήσεις, τηρείται. Εάν όχι, τότε οι αποδεσμεύσεις κονδυλίων «παγώνουν».
3. Η εποπτεία της Κομισιόν για τη σωστή απορρόφηση του ΕΣΠΑ και η εποπτεία ότι όσα χρήματα απορροφούνται, πηγαίνουν σε έργα που έχουν εξαγγελθεί και εάν αυτά τα έργα υλοποιήθηκαν. Ταυτόχρονα θα «τρέχει» και το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.
Χέρι-χέρι Ταμείο Ανάκαμψης και Σύμφωνο Σταθερότητας
Και μπορεί η δημοσιονομική πτυχή των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Κορυφής να είναι δυσδιάκριτη στο κείμενο των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει δημοσιονομικό σκέλος στις αποφάσεις των Ευρωπαίων ηγετών.
Αν και είναι χαρακτηριστικό πως η λέξη «χρέος» ή η λέξη «δημοσιονομικό» δεν αναφέρονται ούτε μια φορά στο κείμενο των 68 σελίδων, κάτι που με την πρώτη εντύπωση αποτελεί νίκη για Ιταλία και Ελλάδα, ωστόσο η λογική στην οποία έχει δομηθεί η συμφωνία περιλαμβάνει και δημοσιονομική εποπτεία και δημοσιονομική προσαρμογή. Απλά, όλα αυτά κρύβονται πίσω από γενικόλογες διατυπώσεις που χρήζουν ευρείας ερμηνείας.
Αυτές οι διατυπώσεις στο κείμενο συμπερασμάτων των Ευρωπαίων ηγετών σχετίζονται με τις αναφορές του στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.
Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο είναι ένας κύκλος συντονισμού της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής εντός της ΕΕ. Αποτελεί μέρος του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και επικεντρώνεται στους πρώτους έξι μήνες κάθε έτους, εξ ου και «εξάμηνο». Κατά το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο τα κράτη-μέλη ευθυγραμμίζουν τις δημοσιονομικές και οικονομικές τους πολιτικές προς τους στόχους και τους κανόνες που έχουν συμφωνηθεί σε ενωσιακό επίπεδο.
Στο κείμενο συμπερασμάτων, μεταξύ άλλων, τονίζεται πως η πολιτική συνοχής θα διαδραματίσει ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στη στήριξη της τρέχουσας διαδικασίας οικονομικής μεταρρύθμισης από τα κράτη-μέλη, ενισχύοντας τη σύνδεση με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη-μέλη θα λαμβάνουν υπόψη τις σχετικές συστάσεις ανά χώρα καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί πως το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο καλύπτει τρεις τομείς συντονισμού της οικονομικής πολιτικής:
· Τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες εστιάζουν στην προώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης σύμφωνα με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020».
· Τις δημοσιονομικές πολιτικές, προκειμένου να διασφαλισθεί η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών σύμφωνα με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
· Την πρόληψη υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών.
Πιο απλά, οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Κορυφής για την περίοδο 2021-2027 είναι άμεσα συνδεδεμένες με τους στόχους του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, παρά το γεγονός πως το ίδιο το κείμενο συμπερασμάτων δεν αναφέρεται ρητά στη δημοσιονομική πολιτική και στους στόχους για έλλειμμα και χρέος.
Πώς θα λάβει η Ελλάδα τα 31 δισ. ευρώ
Η Ελλάδα θα πρέπει να καταρτίσει μέσα στους επόμενους μήνες ένα εθνικό σχέδιο ανάκαμψης, που θα περιγράφει τη μεταρρυθμιστική ατζέντα της χώρας για τα έτη 2021-2023. Στη βάση αυτού του σχεδίου θα μπορέσει να λάβει μέρος από τα 31 δισ. ευρώ που της αντιστοιχούν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης.
Στο πλαίσιο των τελικών αποφάσεων, η Ελλάδα δικαιούται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης επιχορηγήσεις ύψους 19 δισ. ευρώ και δάνεια 12 δισ. ευρώ (σ.σ. θα λάβει ακόμη 38 δισ. ευρώ από το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό της περιόδου 2021-2027).
Το 70% των επιχορηγήσεων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, ήτοι τα 13,3 δισ. ευρώ, θα αναληφθούν κατά τα έτη 2021 και 2022. Το υπόλοιπο 30% θα δεσμευτεί πλήρως έως το τέλος του 2023.
Κατά κανόνα, ο μέγιστος όγκος των δανείων για κάθε κράτος-μέλος δεν θα υπερβαίνει 6,8% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματός του, ήτοι, όπως προαναφέρθηκε, θα είναι για την Ελλάδα στα 12 δισ. ευρώ.
Για να λάβουν τα εν λόγω δάνεια και επιχορηγήσεις, τα κράτη-μέλη θα πρέπει πρώτα να καταρτίσουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, που θα καθορίζουν τη μεταρρυθμιστική και επενδυτική ατζέντα τους για τα έτη 2021-2023. Τα σχέδια αυτά θα αναθεωρηθούν και θα προσαρμοστούν ανάλογα με τις ανάγκες το 2022, ώστε να ληφθεί υπόψη η τελική κατανομή των κονδυλίων για το 2023.
Η Ελλάδα βρίσκεται ήδη στη διαδικασία κατάρτισης ενός τέτοιου σχεδίου, με την ευθύνη κατάρτισης να την έχει η γνωστή «Επιτροπή Πισσαρίδη».
Σε κάθε περίπτωση, το Συμβούλιο Κορυφής αποφάσισε πως τα σχέδια αποκατάστασης και ανθεκτικότητας θα αξιολογούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντός δύο μηνών από την υποβολή τους. Αυτή η αξιολόγηση θα επικεντρώνεται στο εάν τηρούνται τα κριτήρια συνοχής –με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις–, στο εάν επιτυγχάνονται η ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα του κράτους-μέλους.
Η αποτελεσματική συμβολή στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, αλλά και η τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου, θα είναι επίσης απαραίτητη προϋπόθεση για μια θετική αξιολόγηση.
Η αξιολόγηση των εθνικών σχεδίων αποκατάστασης και ανθεκτικότητας θα εγκρίνεται εν συνέχεια από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με ειδική πλειοψηφία μετά από πρόταση της Κομισιόν, μέσω εκτελεστικής πράξης, την οποία το Συμβούλιο θα προσπαθεί να εγκρίνει εντός 4 εβδομάδων από την υποβολή της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Εάν εντός της εν λόγω Επιτροπής δεν υπάρχει συμφωνία απόψεων για το εάν θα πρέπει να δοθούν στο κράτος-μέλος χρήματα από δάνεια και επιχορηγήσεις, τότε το θέμα της εκταμίευσης θα πηγαίνει ξανά στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Από τα παραπάνω προκύπτει πως η χρήση των χρημάτων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης θα είναι συνδεδεμένη με προϋποθέσεις, οι οποίες ωστόσο θα είναι πιο χαλαρές και ευέλικτες σε σχέση με τα προαπαιτούμενα που εμπεριέχονταν στα μνημόνια και τις δανειακές συμβάσεις που στο παρελθόν είχε συνομολογήσει η Ελλάδα.
Τι λένε Λιαργκόβας, Πετράκης και Χιώνης για τη συμφωνία των Ευρωπαίων ηγετών και την επόμενη ημέρα
Οι οικονομολόγοι που μίλησαν στο «Π» αποτιμούν θετικά τη συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης, επισημαίνοντας ταυτόχρονα πως η μεγάλη πρόκληση για την κυβέρνηση είναι ο τρόπος διάθεσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων.
Ο πρόεδρος του ΚΕΠΕ, Παναγιώτης Λιαργκόβας, θεωρεί πως η συμφωνία είναι ιδιαιτέρως θετική συνολικά για την Ευρώπη αλλά και για τη Ελλάδα, η οποία εξασφάλισε μια δύναμη πυρός της τάξης των 70 δισ. ευρώ για την ανάκαμψη της οικονομίας. Όπως δηλώνει ο ίδιος, «η συμφωνία αποτελεί όμως και πρόκληση για τη χώρα μας, καθώς θα πρέπει με μεγάλη προσοχή να σχεδιαστεί το πώς και το πού θα διοχετευθούν τα κονδύλια, ώστε η ανάκαμψη να είναι ουσιαστική».
Ο καθηγητής Οικονομικών Επιστημών στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστημίου, Παναγιώτης Πετράκης, χαρακτηρίζει θετική τη συμφωνία, επισημαίνοντας πως η Ελλάδα θα λάβει 31 δισ. ευρώ, 15 δισ. ευρώ επιχορηγήσεις και 15 δισ. ευρώ δάνεια. Επίσης η χώρα, σύμφωνα με τον καθηγητή, εξασφάλισε 40 δισ. ευρώ από τον Προϋπολογισμό που θα είναι επιδοτήσεις και θα μπορούν να απορροφηθούν έως το 2027. Τα κονδύλια για τη στήριξη της ελληνικής οικονομίας λόγω της πανδημίας θα εκταμιευθούν εμπροσθοβαρώς από το 2021 έως το 2023, σημειώνει ο κ. Πετράκης, επισημαίνοντας ταυτόχρονα πως οι πρώτες εκταμιεύσεις θα πραγματοποιηθούν το καλοκαίρι του επόμενου έτους. Ως προς το πού θα κατευθυνθούν τα ευρωπαϊκά κεφάλαια, ο καθηγητής Οικονομικών σημειώνει πως η κυβέρνηση θα εκπονήσει συγκεκριμένο σχέδιο και είναι βέβαιο πως αφορούν την κλιματική αλλαγή, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την υποστήριξη της εργασίας.
Από την πλευρά του ο καθηγητής Οικονομικών στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο, Διονύσης Χιόνης, χαρακτηρίζει καλοδεχούμενη τη συμφωνία, τονίζοντας πως τα 70 δισ. ευρώ είναι κάτι λιγότερο από το μισό ΑΕΠ της χώρας, πράγμα που αποδεικνύει πως η χρησιμοποίηση των συγκεκριμένων κονδυλίων μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Ωστόσο ο καθηγητής Οικονομικών δηλώνει πως πλέον η προσοχή εστιάζεται στην αιρεσιμότητα που θα συνοδεύει τα δάνεια και τις επιχορηγήσεις. Για τον τρόπο διάθεσης των κονδυλίων, ο κ. Χιόνης τονίζει πως πρέπει να εκπονηθεί από την πλευρά της κυβέρνησης ένα λεπτομερές σχέδιο, ενώ η Ελλάδα θα πρέπει να διεκδικήσει τη χρησιμοποίησή τους με τρόπο που να αποτρέπει την ύφεση.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο
