Βασίλης Μπεκίρης
τ. Υφυπουργός
24 Ιουλίου 1974 : Η κατάρρευση του Χουντικού καθεστώτος και η προσπάθεια για σχηματισμό Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας.
Η κατάρρευση του Χουντικού Καθεστώτος. Η εντολή σχηματισμού Κυβερνήσεως στον Π. Κανελλόπουλο. Η θριαμβευτική επάνοδος του Κ. Καραμανλή και η ομαλή αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Μεγάλη η παρουσία του λαού στην υποδοχή του Κ. Καραμανλή. Οι πρώτες δηλώσεις του νέου Πρωθυπουργού.
Ο πόλεμος στην Κύπρο απέδειξε τις μεγάλες αδυ ναμίες του χουντικού καθεστώτος στην Ελλάδα. Ουδείς από τους κυβερνώντες ανελάμβανε πρωτοβουλίες και όλοι, εκείνη την κρίσιμη περίοδο, απέφευγαν κάθε επικοινωνία με παράγο ντες του εξωτερικού, οι οποίοι ήθελαν να παρέμβουν για την α ποκατάσταση της ομαλότητος στην Κύπρο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Σίσκο, Υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, ο ο ποίος δεν έβρισκε κανένα συνομιλητή στην Αθήνα. Το ίδιο είχε συμβεί και με τον Υπουργό των Εξωτερικών των Ηνωμένων Πο λιτειών Χένρι Κίσινγκερ, ο οποίος εις μάτην προσπαθούσε να βρει κάποιον αρμόδιο στο τηλέφωνο για να συζητήσει τους ό ρους ανακωχής στην Κύπρο.
Η ίδια όμως κατάσταση επικρατούσε και στη χούντα της Κύ πρου, όπου ο νεοορκισθείς Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ν. Σαμ ψών, παρητήθη και τον διεδέχθη αυθημερόν ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, Γλαύκος Κληρίδης.
Η κατάσταση όμως αυτή δεν μπορούσε να συνεχιστεί. Όλοι διεπίστωναν κάποιο κενό εξουσίας, το οποίο μαζί με τις ανησυ χίες του λαού για την ανυπαρξία κυβερνήσεως ενίσχυσαν κάποι ες λακωνικές δηλώσεις του Χ. Κίσινγκερ, οι οποίες έγιναν εκεί νες τις ημέρες και έλεγαν ότι «συντελείται στην Αθήνα κυβερνη τική μεταβολή».
Μεγάλη όμως ήταν η ανησυχία και μέσα στις ένοπλες δυνά μεις. Αξιωματικοί και των τριών όπλων έβλεπαν ότι η χώρα ή ταν ακυβέρνητη. Τότε, μάλιστα, είχαν κυκλοφορήσει φήμες ότι ο στρατηγός Ιωάννης Ντάβος, Διοικητής του Γ΄ Σώματος Στρα τού, κατευθυνόταν στην Αθήνα, επικεφαλής τεθωρακισμένων, για να καταλύσει το δικτατορικό καθεστώς και να επαναφέρει τη δημοκρατία στη χώρα. Έτσι είχε η κατάσταση, όταν την πρωΐαν της 23ης Ιουλίου 1974, ο στρατηγός Φ. Γκιζίκης ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας μαζί με τους αρχηγούς των Γενικών Επιτελείων, παρουσία και του αόρατου δικτάτορα Δ. Ιωαννίδη, απεφάσισαν να καλέσουν τους πολιτικούς αρχηγούς και να τους παραδώσουν την εξουσία.
Στη σύσκεψη εκείνη εκλήθησαν οι: Π. Κανελλόπουλος, Γ. Μαύρος, Στ. Στεφανόπουλος, Γ. Αθανασιάδης-Νόβας, Σπ. Μαρ κεζίνης, Π. Γαρουφαλιάς, Ευ. Αβέρωφ και Ξ. Ζολώτας. Από πλευράς του χουντικού καθεστώτος ήταν παρόντες ο στρατηγός Φ. Γκιζίκης, Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μαζί με τους αρχη γούς των ενόπλων δυνάμεων, Γ. Μπονάνο, Αρχηγό ΓΕΕΘΑ, Α. Γαλατσάνο, Αρχηγό ΓΕΣ, Π. Αραπάκη, Αρχηγό ΓΕΝ, και Α. Παπανικολάου, Αρχηγό ΓΕΑ. Στην εισήγησή του ο στρατηγός Φ. Γκι ζίκης είπε, ότι ήταν απόφαση των ενόπλων δυνάμεων να παρα δώσουν την εξουσία στους πολιτικούς. Η κρισιμότητα της κατα στάσεως, όπως τόνισε, επέβαλλε τον άμεσο σχηματισμό κυβερ νήσεως, η οποία έπρεπε αμέσως να αντιμετωπίσει την κρίσιμη κατάσταση στην Κύπρο και να βγάλει τη χώρα από το πολιτικό αδιέξοδο στο οποίο είχε οδηγηθεί. Τέλος, ο στρατηγός Γκιζίκης υπέβαλε την παράκληση να βρεθεί αμέσως λύση και εντός της ιδίας ημέρας, όπως είπε, έπρεπε αυτή η σύσκεψη να δώσει κυ βέρνηση στον τόπο, διότι την επομένη ή τη μεθεπομένη εκπρό σωποι της κυβερνήσεως έπρεπε να μετάσχουν σε διαπραγμα τεύσεις για το Κυπριακό, που είχαν ορισθεί να γίνουν στη Γε νεύη.
Πρώτος πήρε το λόγο ο Π. Κανελλόπουλος, ο οποίος ανα φέρθηκε στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον και τόνισε ότι η μόνη κυβέρνηση που μπορούσε να υπάρξει ήταν μία συνεργασία μεταξύ των κομμάτων της ΕΡΕ και της Ενώσεως Κέντρου. Τόνι σε δε τα εξής: «Με τον Γ. Μαύρο έχουμε καλή συνεργασία και νο μίζω ότι η μόνη λύση είναι μια κυβέρνηση ΕΡΕ-Ενώσεως Κέ ντρου». Στη συνέχεια, πήραν το λόγο όλοι οι παριστάμενοι και ο καθένας έκανε δικές του προτάσεις. Βέβαια, στην πορεία της συζητήσεως ερρίφθη και η ιδέα να κληθεί ο Κ. Καραμανλής. Ο στρατηγός Φ. Γκιζίκης είπε ότι τον αναζητούσε στο τηλέφωνο και δεν μπορούσε να τον βρει. Έγινε μάλιστα και μία απόπειρα να του μιλήσουν από τη σύσκεψη, αλλά ήταν αδύνατον να συν δεθούν τηλεφωνικά μαζί του. Ύστερα από αυτό έγινε δεκτή η πρόταση να σχηματισθεί κυβέρνηση υπό τον Π. Κανελλόπουλο με συμμετοχή της Ενώσεως Κέντρου. Εκεί όμως ο Γ. Μαύρος ζήτησε αναβολή για δύο ώρες, για να συνεννοηθεί με ορισμένα στελέχη της Ενώσεως Κέντρου.
Κατά τη διάρκεια της διακοπής της συσκέψεως, ενώ είχαν α ποχωρήσει όλοι και είχαν συμφωνήσει να επαναληφθεί η σύ σκεψη στις 8 μ.μ., ο Ευ. Αβέρωφ έμεινε στο γραφείο του Φ. Γκιζίκη και προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον Κ. Καραμανλή. Ύστερα από επανειλημμένες προσπάθειες, σε κάποια στιγμή βρέθηκε στο τηλέφωνο ο τέως Πρωθυπουργός και ύστερα από μακρά συζήτηση, αφού του μίλησε και ο Φ. Γκιζίκης, ο Κ. Κα ραμανλής εδέχθη να σχηματίσει κυβέρνηση.
Εν τω μεταξύ, ο Π. Κανελλόπουλος ευρίσκετο μαζί με τον Γ. Μαύρο στο διαμέρισμα της οδού Ξενοκράτους 15 και ετοίμαζαν τον κατάλογο των Υπουργών τής υπό τον Π. Κανελλόπουλο κυβερνήσεως. Εκεί όμως, και ενώ είχαν έτοιμο τον κατάλογο, χτύ πησε το τηλέφωνο και έκπληκτοι άκουσαν τον Ευ. Αβέρωφ και τον Φ. Γκιζίκη να τους ανακοινώνουν ότι τελικά εδέχθη να έρθει ο Κ. Καραμανλής, ότι είχε βρεθεί αεροπλάνο και ανεμένετο να φθάσει στην Αθήνα τις πρώτες πρωινές ώρες. Ύστερα από αυτά, ο Π. Κανελλόπουλος είπε στον Φ. Γκιζίκη ότι δεν χρειαζόταν η περαιτέρω παρουσία των πολιτικών στην προγραμματισμένη σύσκεψη για τις 8 μ.μ. Ο στρατηγός Φ. Γκιζίκης όμως επέμενε ότι έπρεπε να είναι όλοι παρόντες, μέχρις ότου ορκιζόταν ο νέος Πρωθυπουργός.
Πράγματι, η σύσκεψη επανελήφθη, χωρίς αντικείμενο βέβαια, και όλοι ανέμεναν να έλθει ο Κ. Καραμανλής από το Παρίσι. Ωστόσο, η παρουσία τους στο γραφείο του Φ. Γκιζίκη ήταν απα ραίτητη, διότι τα γεγονότα έτρεχαν και χρειαζόταν μια κάποια α ντιμετώπιση όλων των προβλημάτων. Εκείνη τη νύχτα εκρίθη ανα γκαίο να επικοινωνήσει ο Π. Κανελλόπουλος με τον Υπουργό των Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χ. Κίσινγκερ, διότι υπήρχαν πληροφορίες ότι οι Τούρκοι ετοιμάζονταν να καταλάβουν και τη Λευκωσία.
Η σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών με την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων, η ανακοίνωση ότι η χούντα κατέρρευσε και ότι ο πο λιτικός κόσμος αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας χαρο ποίησαν ολόκληρο τον Ελληνικό λαό, ανεξάρτητα από πολιτική τοποθέτηση. Εκείνη τη στιγμή κανένας δεν εσκέπτετο τις κομ ματικές διαφορές. Όλοι οι Έλληνες, αγαπημένοι και αδελφωμένοι, βγήκαν στους δρόμους για να γιορτάσουν την αποκατά σταση της δημοκρατίας. Εκατοντάδες χιλιάδες Αθηναίων εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και τις δουλειές τους και συγκεντρώθη καν στο κέντρο της Αθήνας, για να γιορτάσουν το μεγάλο γεγο νός της αποκαταστάσεως της δημοκρατίας. Το ίδιο συνέβη σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδος. Ιδιαίτερα μεγάλες συγκε ντρώσεις έγιναν στη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, το Ηράκλειο, τη Λάρισα, το Βόλο κ.α. Όλοι οι Έλληνες με ελληνικές σημαίες, με φωτογραφίες του Κ. Καραμανλή, του Π. Κανελλόπουλου και των άλλων αρχηγών, με δάκρυα στα μάτια εκραύγαζαν συνθή ματα για την ελευθερία και τη δημοκρατία.
Η ανακοίνωση ότι έρχεται από το Παρίσι ο Κ. Καραμανλής ξεσήκωσε στην κυριολεξία όλο τον κόσμο. Όλοι εκραύγαζαν υ πέρ του Κ. Καραμανλή, τον οποίο ανέμεναν ως εθνικό ηγέτη και ως σωτήρα. Το ίδιο βέβαια θα γινόταν για τον οποιοδήποτε ηγέτη σε οποιοδήποτε κόμμα και εάν ανήκε, διότι εκείνο το βράδυ στο πρόσωπο του οποιουδήποτε ηγέτη έβλεπαν όλοι οι Έλληνες την αποκατάσταση της δημοκρατίας και την απελευ θέρωση της χώρας από τη χούντα των στρατιωτικών.
Η είδηση ότι έρχεται ο Κ. Καραμανλής μετεδόθη από το ε θνικό ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο στις 22.30. Πράγματι, ο Κ. Καραμανλής, μετά την επικοινωνία που είχε με τον Ευ. Αβέρωφ και το στρατηγό Φ. Γκιζίκη, αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Υπήρχε όμως πρόβλημα, διότι δεν υπήρχε αεροπλάνο και ο Φ. Γκιζίκης επείγετο να γυρίσει στην Ελλάδα ο Κ. Καρα μανλής, ώστε να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας από ε κείνο το βράδυ. Ευτυχώς, ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρα τίας Ζισκάρ Ντ’ Εστέν διέθεσε το προσωπικό του αεροπλάνο και έτσι ο Κ. Καραμανλής μαζί με τους προσωπικούς του συ νεργάτες ανεχώρησε από το Παρίσι στις 22.00 ώρα Ελλάδος. Φεύγοντας από το Παρίσι ο Κ. Καραμανλής έκανε τις εξής λα κωνικές δηλώσεις: «θα επαναλάβω τα λόγια του Προέδρου Τρούμαν, όταν του ανακοινώθηκε ο θάνατος του Ρούσβελτ: Προσεύχεσθε για μένα». Βέβαια, ο λαός της Αθήνας περίμενε στους δρόμους την άφιξη του Κ. Καραμανλή. Με ιαχές, με συνθήματα, με αναστάσιμες λαμπάδες, όλοι οι Αθηναίοι περίμεναν την άφιξη του. Οι πιο αυθόρμητοι εξ αυτών και όσοι διέθεταν αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσεως κατέβηκαν να τον υποδεχθούν στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Υπολογίζεται ότι εκείνο το βρά δυ πραγματοποιήθηκε η μεγαλύτερη συγκέντρωση από την ε ποχή της απελευθερώσεως.
Όταν προσγειώθηκε το Προεδρικό αεροπλάνο στο αεροδρό μιο του Ελληνικού η ώρα ήταν 2.05 π.μ. και αμέσως περικυκλώθηκε από άτομα τα οποία είχαν φθάσει μέχρι το διάδρομο προ σγειώσεως για να χαιρετήσουν τον Κ. Καραμανλή.
Φθάνοντας στο αεροδρόμιο ο Κ. Καραμανλής απηύθυνε το ε ξής μήνυμα προς τον Ελληνικό λαό: «Είμαι ευτυχισμένος που επι στρέφω στην πατρίδα. Ήλθα για να συμβάλω με όσες δυνάμεις διαθέτω στην αποκατάσταση της ομαλότητος και της δημοκρα τίας. Οι Έλληνες είναι λαός προικισμένος, με πολλές αρετές, θέ λω ενότητα, σωφροσύνη και υπομονή. Είμαι αισιόδοξος για το μέλλον. Με πίστην, αφοσίωσιν και αισιοδοξία θα προχωρήσουμε εμπρός. Υπάρχουν εις την ζωήν των εθνών κρίσεις, αι οποίαι δύ νανται να μεταβληθούν εις αφετηρίαν αναγεννήσεως. Είμαι βέ βαιος ότι όλαι αι εθνικαί δυνάμεις του τόπου θα καταστήσουν το όραμα της αναγεννήσεως της Ελλάδος πραγματικότητα. Και σας παρέχω τη διαβεβαίωση ότι θα πράξω ό,τι εξαρτάται από εμέ, ώ στε να αντιμετωπισθεί επιτυχώς η παρούσα κρίσις και να ίδη η Ελλάς ημέρας καλυτέρας». Μετά τη δήλωση αυτή, και ενώ τα πλήθη που είχαν κατακλύσει τους γύρω χώρους του αεροδρομίου ζητωκραύγαζαν υπέρ του Κ. Καραμανλή, ο Πρόεδρος εισήλθε σε μια μπλε Μερσεντές για να μεταβεί στην Αθήνα.
Κατά την πορεία του προς την Αθήνα είναι απερίγραπτο το τι συνέβη. Εκτός από τις χιλιάδες των αυτοκινήτων που σχημά τισαν πορεία προς την Αθήνα, χιλιάδες λαού παρά το προχωρη μένο της ώρας είχαν συγκεντρωθεί στα πεζοδρόμια των οδών για να χαιρετίσουν τον εθνικό ηγέτη Κ. Καραμανλή. Όλοι ζητω κραύγαζαν και όλοι ήθελαν να διαδηλώσουν τη μεγάλη τους χαρά για την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Ήταν ένα ξέσπα σμα λυτρώσεως, χαράς και συγκινήσεως. Πολλοί ήταν εκείνοι οι οποίοι χτυπούσαν τις καμπάνες των εκκλησιών, άλλοι έρριπταν φωτοβολίδες και όλοι μαζί έψαλλαν τον εθνικό ύμνο.
Μέσω αυτού του μεγάλου ενθουσιασμού, το αυτοκίνητο του Κ. Καραμανλή κατευθύνθηκε προς τα παλαιά ανάκτορα, όπου τον υπεδέχθησαν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Φ. Γκιζίκης, η ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων και οι πολιτικοί ηγέτες, οι οποίοι περίμεναν εν συμβουλίω να ενημερώσουν τον Κ. Καραμανλή για τα τρέχοντα προβλήματα. Αφού ενημερώθηκε επί μία περί που ώρα για την επικρατούσα κατάσταση, ο Φ. Γκιζίκης τον παρεκάλεσε να ορκισθεί αμέσως, διότι η χώρα ήταν χωρίς κυβέρ νηση. Αρχικώς ο Κ. Καραμανλής αρνήθηκε την πρόταση του Φ. Γκιζίκη, αλλά ο στρατηγός επέμενε και τελικά στις 4 π.μ. ο Κα ραμανλής ορκίσθηκε μόνος σε παρακείμενη αίθουσα, όπου τον ανέμενε ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σερα φείμ.
