Του Steven A. Cook
Από το 2019, ειδικοί επί της Τουρκίας, δημοσιογράφοι και δημοσκόποι έχουν το βλέμμα τους στραμμένο στις τουρκικές προεδρικές εκλογές του 2023. Και αυτό πιθανώς γιατί το κυβερνών κόμμα, το AKP, υπέστη ταπεινωτικές ήττες στις δημοτικές εκλογές στα μεγάλα αστικά κέντρα, συμπεριλαμβανομένης και της Κωνσταντινούπολης. Οι τακτικές δημοσκοπήσεις δείχνουν εξασθένηση της δύναμης του ΑΚΡ παρά το γεγονός ότι κρατά υπό τον έλεγχο του τους θεσμούς και τα ΜΜΕ της χώρας. Απ’ ότι φαίνεται ο πρόεδρος Ερντογάν έχει χάσει την αποδοχή του κόσμου και ιδιαίτερα στις τάξεις των νέων. Ο Τούρκος πρόεδρος πιθανώς να είναι ευάλωτος ενόψει του 2023- και όχι απαραίτητα με τον τρόπο που μπορεί να σκέφτονται οι περισσότεροι. Υπάρχουν σημάδια που υποδεικνύουν ότι είναι πολύ άρρωστος για να μπορέσει να λάβει μέρος στην καμπάνια επανεκλογής του.
Τους τελευταίους μήνες είδαν το φως της δημοσιότητας αρκετά βίντεο στα οποία ο Τούρκος ηγέτης δεν φαινόταν καλά. Σε κάποια αυτή η κατάσταση φαινόταν καλύτερα απ’ ότι σε κάποια άλλα, αλλά συνολικά εγείρουν αρκετά σοβαρά ερωτήματα για την κατάσταση της υγείας του Ερντογάν. Για παράδειγμα, σε κάποιο από αυτά ο Τούρκος πρόεδρος φαίνεται να χρειάζεται την βοήθεια της συζύγου του και των βοηθών του για να ανέβει μια σκάλα. Σε άλλη περίπτωση- στην Άγκυρα στο μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατατούρκ- έδειξε ότι είχε πρόβλημα στο βάδισμα. Και σε ένα άλλο βίντεο το οποίο είδε τον περασμένο Ιούλιο το φως της δημοσιότητας, εμφανίστηκε να χάνει τις αισθήσεις του και να μπλέκει τα λόγια του, κατά την διάρκεια ενός τηλεοπτικού του μηνύματος στα μέλη του ΑΚΡ.
Κατά καιρούς δείχνει ότι έχει υποστεί απώλεια βάρους. Υπάρχουν πολλές φήμες για την υγεία του Τούρκου προέδρου- συμπεριλαμβανομένων ιστοριών που ισχυρίζονται ότι αντιμετώπιζε αυξανόμενη λήθη, κρίσεις αναπνευστικών προβλημάτων, σύγχυση, εμετούς και καθώς και ότι υποβλήθηκε σε επέμβαση τοποθέτησης εσωτερικού απινιδωτή. Παράλληλα έγιναν αναφορές που τον ήθελαν να έχει γύρω του πολλούς γιατρούς, την ώρα που έχει κόψει τις πολλές επαφές με τον Τύπο, ενώ η σχετική φημολογία τον θέλει να καταναλώνει πολλά παυσίπονα πριν τις δημόσιες εμφανίσεις του.
Βέβαια, συχνά αυτές οι φήμες διακινούνται από άτομα εκτός Τουρκίας ή από κάποιους που απομακρύνθηκαν από τον στενό κύκλο του Τούρκου προέδρου, οπότε όλη αυτή η συζήτηση για τον πιθανό “αφανισμό” του Ερντογάν θα μπορούσε να ήταν απλή… φλυαρία. Εξάλλου σε άλλα βίντεο φαίνεται να είναι απολύτως καλά. Στη δημόσια εμφάνιση του στις 26 Σεπτεμβρίου, πιθανώς να μην έδειχνε τόσο σθεναρός όσο παλιά, αλλά είναι 67 ετών- ούτε πολύ μεγάλος, αλλά ούτε και νέος- και το ότι βρίσκεται στην εξουσία 18 χρόνια έχει βαρύνει επάνω του.
Βέβαια δεν είναι καλή ιδέα να κάνουμε ιατρικές κρίσεις από απόσταση και ιδιαίτερα αν κάποιος δεν είναι γιατρός. Αλλά ας το παραβλέψουμε για λίγο και ας κάνουμε ένα πείραμα: Αν πράγματι ο Ερντογάν είναι άρρωστος; Τι θα συνέβαινε αν λόγο ασθένειας ή θανάτου δεν θα μπορούσε να συμμετέχει στις εκλογές του 2023;
Σύμφωνα με το άρθρο 106 του τουρκικού Συντάγματος, ο αντιπρόεδρος Φουάτ Οκτάι θα μπορούσε να λάβει τις εξουσίες που κρατά τώρα ο Ερντογάν, μέχρι να διενεργηθούν εκλογές (σε 45 ημέρες) και να λάβει τόπο η ορκωμοσία του νέου προέδρου. Αυτό είναι ξεκάθαρο και στάνταρ διαδικασία. Τούρκοι αναλυτές έχουν προβλέψει ότι στην μετά-Ερντογάν Τουρκία θα διασπαστεί, ανοίγοντας το δρόμο για ανταγωνιστικές εκλογές που θα μπορούσε να κερδίσει κάποιος από τους δημοφιλέστερους πολιτικούς της αντιπολίτευσης. Θα μπορούσε να είναι ο Εκρέμ Ιμάμογλου, ο οποίος κέρδισε δύο φορές τον Μπιναλί Γιλντιρίμ- τον πρώην πρωθυπουργό με το ΑΚΡ- κατακτώντας το δήμο της Κωνσταντινούπολης. Επίσης και ο δήμαρχος της Άγκυρας, Μανσούρ Γιαβάς είναι ένας δημοφιλής πολιτικός. Και βέβαια υπάρχει πάντα η Μεράλ Ακσενέρ, η αρχηγός του “Καλού Κόμματος” που είναι γνωστή ως “σκληρό καρύδι”.
Υπάρχουν αρκετά λογικοφανή σενάρια που θέλουν τον Ιμάμογλου, τον Γιαβάς ή την Ακσενέρ να γίνονται ο επόμενος πρόεδρος της Τουρκίας, με κοινό παρανομαστή ότι σε περίπτωση νίκης κάποιου από αυτούς η Τουρκία θα επιστρέψει σε μια πολιτική κανονικότητα μετά τον Ερντογάν. Είναι πιθανό, αλλά υπάρχει και έντονος σκεπτικισμός. Καταρχάς, γιατί ο Ερντογάν μέσω του ΑΚΡ, έχει υποσκάψει ή αλώσει τους πολιτικούς θεσμούς της χώρας. Υπό αυτό το πρίσμα φαντάζει δύσκολη η διεξαγωγή ελεύθερων και δίκαιων εκλογών σε 45 ημέρες. Δεύτερο και ίσως πιο σημαντικό, είναι το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της σχεδόν δύο δεκαετιών εξουσίας του Ερντογάν, τα άτομα του στενού του κύκλου απέκτησαν πλούτο και δύναμη και μάλιστα συχνά μέσω ατραπών που δημιούργησαν πολλά ερωτηματικά. Φαντάζει απίθανο ότι αξιωματούχοι, επιχειρηματίες, προσωπικότητες των ΜΜΕ και άλλοι, θα ρίσκαραν τα οφέλη τους, υποκύπτοντας στην αβεβαιότητα πιο δημοκρατικών πολιτικών.
Υπό αυτές τις συνθήκες αξίζει να αναλογιστούμε την προοπτική ότι κάποιος άλλος ισχυρός ανήρ θα αναδυθεί στην μετά-Ερντογάν εποχή, πιθανώς λόγω μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Ανάμεσα σε αυτές τις πιο ισχυρές φιγούρες στην Τουρκία, εκτός του Ερντογάν, βρίσκεται ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών Χακάν Φιντάν, ο υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ και ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού. Από αυτή την τριάδα, ο Ακάρ δείχνει ότι βρίσκεται στην καλύτερη θέση για να διεκδικήσει την εξουσία. Ο Φιντάν είναι γνωστός στους Τούρκους, αλλά λόγω της φύσης του αντικειμένου του λειτουργεί συνήθως πίσω από κλειστές πόρτες. Ο Σοϊλού από την πλευρά του θεωρείται “ελαττωματικό προϊόν”, ύστερα από τις αποκαλύψεις του Τούρκου αρχιμαφιόζου Σεντάτ Πεκάρ, που θέλουν τον ΥΠΕΣ να είναι διεφθαρμένος και να διατηρεί δεσμούς με το οργανωμένο έγκλημα.
Επίσης, ο Ακάρ έχει ένα αβαντάζ το οποίο δεν διαθέτουν οι Φιντάν και Σοϊλού: Τις ένοπλες δυνάμεις. Οι αναλυτές έχουν την τάση να μειώνουν το ρόλο του στρατού στην τουρκική πολιτική, ιδιαίτερα μετά τις μεταρρυθμίσεις του 2003 και του 2004 που έθεσαν τον στρατό υπό πολιτικό έλεγχο. Το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016- κατά το οποίο πολλοί Τούρκοι, ανεξάρτητα από την πολιτική τους τοποθέτηση, απέρριψαν την επιστροφή του στρατού σε καθεστώς αυτοκηδεμονίας- έδειξε ότι πολλοί διοικητές μονάδων δεν είχαν τη βούληση να παίξουν πολιτικό ρόλο. Από την πλευρά του ο Ακάρ, τότε ως αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και μετά ως υπουργός Άμυνας, έπαιξε τον κεντρικό ρόλο στον μετασχηματισμό του στρατού μετά το πραξικόπημα, κάτι που θα μπορούσε να βάλει τον στρατό να παίξει πολιτικό ρόλο ξανά… υποστηρίζοντας τον Ακάρ.
Σε τελική ανάγνωση, αν για κάποιο λόγο ο Ερντογάν ήταν ανίκανος να ασκήσει την εξουσία ή ακόμα και αν πέθαινε, ο Χουλουσί Ακάρ είναι αυτός που βρίσκεται στην πιο ισχυρή θέση.
