Στόχος και αξιοποίηση της έρευνας:
Εμείς οι ερευνητές έχουμε σαν αποστολή την πλήρη διερεύνηση των ιδιοτήτων των συνθέσεων και δραστικών υλών που ανακαλύπτουμε και συνθέτουμε στα εργαστήρια μας και βεβαίως θέλουμε όσο τίποτε άλλο να αξιοποιηθούν. Η αξιοποίηση όμως είναι πέρα από τα όριά μας και αφορά την πολιτεία και τον φορέα ή τους φορείς οι οποίοι χρηματοδοτούν την έρευνα, είτε είναι αρμόδια Υπουργεία είτε είναι Ιδιώτες. Εμείς εκείνο που έπρεπε να κάνουμε το κάναμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και περιμένουμε τώρα να δούμε την αξιοποίησή της.
Πως προέκυψε η έρευνα:
Αυτή η έρευνά για την Σκλήρυνση κατά Πλάκας δεν ήταν τυχαία. Η έρευνα είναι αποτέλεσμα μιας βιωματικής εμπειρίας η οποία με σημάδεψε και ενός στόχου που δρούσε ως κινητήρια δύναμη σε όλες τι ενέργειες και πρωτοβουλίες που έπαιρνα.
Είναι μια συναρπαστική ιστορία. Ξεκίνησε το 1994 και αφορμή ήταν η βιολόγος αδερφή μου Ελισάβετ Ματσούκα η οποία από τα 30 της χρόνια το 1982 είχε εμφανίσει τα συμπτώματα της ασθένειας. Η ίδια τότε με δική της επιθυμία ξεκίνησε τη διδακτορική διατριβή της η οποία ήταν υπό την επίβλεψή μου στο Πανεπιστήμιο Πατρών και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και την συνεπίβλεψη επίσης Καθηγητή του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η διατριβή της ήταν πάνω στην ασθένειά της. Ήθελε να την γνωρίσει για να την πολεμήσει. Είχε το πείσμα και τη θέληση να τα βάλει μαζί της. Η διατριβή της είχε ως θέμα την πρωτεΐνη Μυελίνη του εγκεφάλου και τον εντοπισμό των παραγόντων και πεπτιδίων που πυροδοτούν την απομυέλωση. Η Ελισάβετ Ματσούκα έχει τιμηθεί από την Ακαδημία Αθηνών και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για την διατριβή της και την έρευνα της.
Διεθνές ενδιαφέρον για την έρευνα:
Η πολυετής έρευνα έκτοτε έδωσε θετικά αποτελέσματα πέρα από κάθε προσδοκία. Οι εκτεταμένες μελέτες στις μέχρι σήμερα προκλινικές μελέτες στα πειραματόζωα και μοντέλα της ασθένειας με την συνεργασία πολλών εργαστηρίων έδωσαν αποτελέσματα που δικαιολογούν πλέον κλινικές δοκιμές που είναι και ο στόχος. Προσωπικά δεν έχω καμία αμφιβολία ότι στην κατάλληλη ώρα θα αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα επ` ωφελεία του κοινωνικού συνόλου. Ο δρόμος είναι μακρύς και δύσβατος. Όμως ο στόχος είναι εφικτός. Απαιτεί όραμα, πίστη και αφοσίωση. Η έρευνα έχει διεθνή απήχηση λόγω των ευρημάτων και των προοπτικών της. Έχει προσελκύσει τη προσοχή και το ενδιαφέρον κορυφαίων ερευνητών μεταξύ των οποίων και κάτοχοι Νobel, οι οποίοι την έχουν χαρακτηρίσει Έρευνα Παγκοσμίου Επιπέδου και Ενδιαφέροντος. Αναφέρομαι σε μεγέθη όπως James Watson (Ανακάλυψη DNA), Harald Zur Hausen (Ανακάλυψη αντικαρκινικού εμβολίου τραχήλου) και Andrew Schally (Ανακάλυψη πεπτιδικής ορμόνης γονιμότητας, GnRH ) οι οποίοι με τις ανακαλύψεις τους έχουν αλλάξει τη ζωή μας και οι οποίοι έχουν επισκεφθεί την Ελλάδα, το Πανεπιστήμιο Πατρών και τα εργαστήριά μας στο Επιστημονικό Πάρκο Πατρών και έχουν εκφραστεί με τα θερμότερα λόγια.
Αριστουργηματικές συνθέσεις:
Όταν ξεκίνησα αυτό το συναρπαστικό ταξίδι της έρευνας από το Πανεπιστήμιο Calgary του Καναδά στη 10ετία του 80 είχα ένα στόχο. Η έρευνά μου να γίνει εφαρμοσμένη δηλαδή οι συνθέσεις της ερευνητικής μου ομάδας να καταλήξουν σε ένα πρακτικό αποτέλεσμα χρήσιμο για την κοινωνία. Ήμασταν οι πρώτοι παγκοσμίως με την ομάδα μου που σχεδιάσαμε και συνθέσαμε αριστουργηματικές συνθέσεις με βάση την πρωτεΐνη Μυελίνη του εγκεφάλου η οποία εμπλέκεται στην ασθένεια και οι οποίες χρησιμοποιούνται σήμερα ως ένα πολύ ισχυρό όπλο στην έρευνα εναντίον της. Αυτές οι συνθέσεις λόγω της σημασίας τους κατοχυρώθηκαν με παγκόσμιες πατέντες – πάνω από 60 τον αριθμό, πολύ μεγάλος αριθμός – και έχουν δημοσιευθεί σε κορυφαία επιστημονικά περιοδικά. Η έρευνα και οι συνθέσεις μας προσέλκυσαν το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών του πεδίου για συνεργασία και επίσης μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών από Ελλάδα και εξωτερικό.
Μέντορες και ο ρόλος του ΜΠΣ Ιατρική Χημεία:
Είχα την τύχη να βρεθώ δίπλα σε σπουδαίους μέντορες, ένας εκ των οποίων ο αείμνηστος καθηγητής μου Χημείας Δημήτρης Θεοδωρόπουλος στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Αυτοί αποτέλεσαν καταλύτες στην ερευνητική μου διαδρομή. Επίσης είχα την τύχη να περιστοιχίζομαι από μια ανεξάντλητη δεξαμενή μεταπτυχιακών φοιτητών από το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Ιατρική Χημεία του Πανεπιστημίου Πατρών του οποίου ήμουν ο εμπνευστής και ιδρυτής το 1998. Αυτό το πρόγραμμα ήταν η πηγή στελεχών και ο στρατός της έρευνας που χρειαζόμουν για την επίτευξη του ερευνητικού στόχου που δεν ήταν άλλος από την ανακάλυψη δραστικών υλών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην ανοσοθεραπεία της ασθένειας. Από το πρόγραμμα αυτό έχουν αποφοιτήσει στην εικοσαετία λειτουργίας του άνω των 500 φοιτητών, όλοι σήμερα με λαμπρές ακαδημαϊκές και επαγγελματικές διαδρομές στην Ελλάδα και το εξωτερικό και για τους οποίους είμαι πολύ υπερήφανος. Αυτοί οι απόφοιτοι είναι τα πνευματικά μου παιδιά. Το πρόγραμμα είναι μια από τις νησίδες και οάσεις αριστείας όχι μόνο εντός του Πανεπιστημίου Πατρών αλλά και σε όλο το σύστημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας μας. Το πρόγραμμα αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος για πρωτοποριακή έρευνα πολύ υψηλών προδιαγραφών στη Σκλήρυνση κατά Πλάκας αλλά και σε άλλους τομείς της Ιατρικής.
Η συνεργασία με την Βάσω Αποστολοπούλου:
Κομβικό σημείο για την πορεία της έρευνάς μου ήταν η συνάντησή μου το 1999 και η επιστημονική μου συμπόρευση με την διεθνούς φήμης ερευνήτρια του πανεπιστημίου VICTORIA της Αυστραλίας , Βάσω Αποστολοπούλου. Η κ. Αποστολοπούλου, ήδη γνωστή για την ερευνά της στον καρκίνο, αποδέχτηκε ευχαρίστως την πρόταση συνεργασίας και ταύτισε το όραμά της για την επιστήμη με τον δικό μου ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΟΧΟ – όπως τον αποκαλώ – της παραγωγής δηλαδή για πρώτη φορά δραστικής ύλης που θα αποτελούσε την βάση ενός καθαρά Ελληνικού πρωτότυπου φαρμάκου. Μετά από 20ετή αδιάκοπη έρευνα , δεκάδες διδακτορικές διατριβές, αμέτρητες επιστημονικές δημοσιεύσεις και αξιομνημόνευτο αριθμό παγκοσμίως κατοχυρωμένων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας οδηγηθήκαμε σε καινοτόμες δραστικές ύλες που δικαιολογούσαν το επόμενο βήμα, αυτό των κλινικών δοκιμών, που είναι και ο στόχος μας.
Που είμαστε:
Είμαστε στο στάδιο μετά την προκλινική μελέτη που έχει περατωθεί επιτυχώς και πριν την κλινική μελέτη. Είναι το στάδιο που χρειάζεται υπομονή και επιμονή και είναι το στάδιο όπου εμείς οι ερευνητές δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά παρά να πιέζουμε. Έχουμε ολοκληρώσει τις αναγκαίες προκλινικές μελέτες. Ήταν πολυετείς. Εκείνο που έπρεπε να κάνουμε από την πλευρά μας το έχουμε κάνει και με επιτυχία. Έπρεπε μεταξύ των εκατοντάδων συνθέσεών μας να καταλήξουμε σε αυτές που έχουν τις ιδιότητες και τις προϋποθέσεις κλινικής δοκιμής (δηλαδή δραστικότητα, ασφάλεια, σταθερότητα). Δεν είναι όλες οι συνθέσεις ίδιες. Πρέπει να τις αξιολογήσεις. Αυτό έγινε με την συνεργασία βιολογικών και βιοχημικών εργαστηρίων που αξιολογούν τις ιδιότητες των δραστικών υλών που συντέθηκαν και μελετήθηκαν στα εργαστήριά μας.
Που πάμε- Τι θέλουμε:
Η έρευνα πλέον κατευθύνεται στην ανοσοθεραπεία των αυτοάνοσων ασθενειών μεταξύ των οποίων και η Σκλήρυνση κατά Πλάκας δηλαδή στην ανάπτυξη εμβολίων. Αυτό είναι μονόδρομος. Πρέπει να διευκρινιστεί γιατί υπάρχει παρανόηση. Μιλάμε για ανοσοθεραπεία της ασθένειας που σημαίνει ανοσοθεραπευτικά εμβόλια που θα ρυθμίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα όχι για εμβόλια πρόληψης. Αυτό ίσως γίνει μετά από δεκαετίες και όσο προχωρά και προοδεύει η επιστήμη θα αντλούμε πληροφορίες και γνώση από το Γονιδίωμα που θα μας οδηγήσουν στη εξατομικευμένη προληπτική ή θεραπευτική ιατρική.
Το μέλλον στην Ιατρική είναι τα εμβόλια:
Σαν επιστέγασμα της ομιλίας μου θέλω να ευχαριστήσω την Παναθηναϊκή Οργάνωση Γυναικών και την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας και να ζητήσω από την πολιτεία να υποστηρίξει αυτό το έργο και την έρευνα η οποία ξεκίνησε από την Πάτρα , είναι πλέον διεθνής και η οποία αποτελεί μια μεγάλη τομή στην Ιατρική Επιστήμη. Το μέλλον της Ιατρικής είναι η ανοσοθεραπεία των ασθενειών, ιδιαίτερα των αυτοάνοσων μεταξύ των οποίων και η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας.
Ο Αρχιμήδης είχε πει ‘’Δος μοι παστω και τα γαν κινασω’’ δηλαδή, ‘’Δώστε μου χώρο να σταθώ και θα κινήσω τη Γή’’. Το ίδιο λέμε και εμείς. ‘’Δώστε μας δυνατότητα έρευνας και θα αλλάξουμε τον κόσμο’’.
Η έρευνα φέρνει καινοτομία και η καινοτομία ανάπτυξη. Θέλουμε αυτή η έρευνα κάποια ημέρα να κάνει υπερήφανη την Ελλάδα!
Γιάννης Ματσούκας
Καθηγητής Χημείας, Πανεπιστήμιο Πατρών
Honorary Adjunct Professor,
University of Calgary, Alberta, Canada
Victoria University, Melbourne, Australia
Πρώην Πρόεδρος Τμήματος Χημείας
Ιδρυτής του ΜΠΣ “Ιατρική Χημεία”
Εθνικός Εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Παγκόσμιο Συμβούλιο MSIF (Μultiple Sclerosis International Federation)
Founder, World Consortium on Multiple Sclerosis Research.
Founder, Startups, PMLCanada, Elfar, Eldrug, NewDrug (Drug Design, Discovery, Development)
https://bit.ly/3hp8a1t
https://bit.ly/3liazNB
Google Scholar
Ακαδημαϊκή Αριστεία: http://excellence.minedu.gov.gr/draseis/listing/106-graduateprogram
tel: 6932410564 , 2610 911546(5)
