Η πολιτική οδήγησε τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να “απολύσει” τον επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας, Νατζί Αγμπάλ μετά από μόλις τέσσερις μήνες στο τιμόνι της Κεντρικής Τράπεζας Τουρκίας, δήλωσαν έξι άτομα με γνώση της κατάστασης, στο Reuters, με ένα εξ αυτών να περιγράφει μια μεγάλη αύξηση των επιτοκίων δύο ημέρες νωρίτερα ως απλά “την τελευταία σταγόνα”.
Η σοκαριστική απόλυση του Αγμπάλ από τον Ερντογάν, του οποίου η αντίθεση προς την ορθόδοξη νομισματική πολιτική είναι γνωστή, ώθησε την Τουρκία στο χείλος μιας άλλης νομισματικής κρίσης.
Η απόφαση εξέπληξε τον ίδιο τον κυβερνήτη, ο οποίος σύμφωνα με δύο από τις πηγές εργαζόταν μέχρι αργά στην τράπεζα την Παρασκευή 19 Μαρτίου, λίγες ώρες πριν απολυθεί.
Ανώτεροι αξιωματούχοι της κυβέρνησης και της Κεντρικής Τράπεζας δήλωσαν ότι η ταχεία άνοδος και πτώση του Αγμπάλ αντικατοπτρίζει τόσο το διαφορετικό όραμά του για την οικονομία όσο και την απειλή που δημιούργησε για τον γαμπρό του Ερντογάν και τον πρώην υπουργό Οικονομικών, Μπεράτ Αλμπαϊράκ.
Τρεις από τις πηγές, οι οποίες μίλησαν με την προϋπόθεση της ανωνυμίας, δήλωσαν ότι ο Ερντογάν ενοχλήθηκε τον Φεβρουάριο με την απόφαση του Αγμπάλ να επιθεωρήσει μια δαπανηρή πολιτική που ακολουθήθηκε κατά τη διάρκεια της θητείας του Αλμπαϊράκ -περίπου 130 δισεκατομμύρια δολάρια από το 2019- για την υπεράσπιση της λίρας.
“Υπήρχε δυσφορία σχετικά με αυτό; Ναι, υπήρχε. Ήταν ένα από τα σημαντικά ζητήματα στο προεδρικό παλάτι”, ανέφερε η πρώτη πηγή.
Ένα άλλο άτομο με άμεση γνώση της έκθεσης πωλήσεων FX δήλωσε ότι θα μπορούσε να μετατραπεί σε εξωτερική έρευνα αν ο Αγμπάλ παρέμενε στην τράπεζα.
Ο εν λόγω ισχυρισμός είχε προηγουμένως εκφραστεί και από τον αρχηγό του Κόμματος Δημοκρατίας και Προόδου (DEVA), Αλί Μπαμπατζάν, πρώην τσαρο της οικονομίας της Τουρκίας.
Ο λόγος για την ενδεχομένως ευαίσθητη επιθεώρηση έφτασε στον Ερντογάν τη στιγμή που εξέφρασε τη δημόσια υποστήριξη προς τον Αλμπαϊράκ, πυροδοτώντας εικασίες ότι ο γαμπρός του ζητούσε επιστροφή στην κυβέρνηση αφού παραιτήθηκε τον Νοέμβριο, μια ημέρα μετά το διορισμό του Αγμπάλ.
Ο Αλμπαϊράκ και ο Αγμπάλ θεωρούνται ότι εκπροσωπούν δύο βασικές παρατάξεις του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), το οποίο έχει κυβερνήσει την Τουρκία για δύο δεκαετίες.
Υποσχέθηκε να ανοικοδομήσει αποθεματικά
Μία από τις πηγές ανέφερε ότι “η πρώτη ανησυχία” για τον Αγμπάλ, ήρθε στις 24 Φεβρουαρίου, όταν η τράπεζα έκανε μια φαινομενική προσαρμογή ρουτίνας στις απαιτήσεις αποθεματικών, την οποία ερμήνευσε ο Ερντογάν ως κρυφή αύξηση επιτοκίου.
Την ίδια ημέρα, ο πρόεδρος είπε στα μέλη του AKP ότι τα αποθέματα συναλλάγματος στην Κεντρική Τράπεζα είχαν μειωθεί επί θητείας Αλμπαϊράκ για να βοηθήσουν την οικονομία να ξεπεράσει τις δυσκολίες της πανδημίας πέρυσι.
Οι πωλήσεις των 130 δισεκατομμυρίων δολαρίων από κρατικές τράπεζες υποστηρίχθηκαν από ανταλλαγές συναλλάγματος από την Κεντρική Τράπεζα και μείωσαν τα καθαρά αποθεματικά συναλλάγματος – ένα ανάχωμα της χώρας έναντι χρηματοπιστωτικής κρίσης – κατά περίπου 75%.
Ακόμα και όταν αρκετοί ανώτεροι αξιωματούχοι της κυβέρνησης και του κόμματος ευθυγραμμίστηκαν δημόσια για να υπερασπιστούν δημόσια τον Αλμπαϊράκ από την κριτική της αντιπολίτευσης, ο Αγμπάλ – ο ίδιος πρώην υπουργός Οικονομικών – δεν σχολίασε και υποσχέθηκε να ανοικοδομήσει τα αποθέματα.
“Ο Αγμπάλ δεν ήταν χαρούμενος που η δουλειά του επισκιάστηκε από την προηγούμενη πολιτική δαπανών αποθεματικών συναλλάγματος”, δήλωσε ένα πρόσωπο κοντά στην τράπεζα.
Κατά τη διάρκεια της βραχείας θητείας του Αγμπάλ, η λίρα πρώτα κέρδισε 24% από το χαμηλό ρεκόρ πριν αρχίσει να πέφτει, όταν ο Ερντογάν άρχισε να υπερασπίζεται την κληρονομιά του Αλμπαϊράκ. Αυξήθηκε σχεδόν 4% αφότου ο Αγμπάλ αύξησε τα επιτόκια κατά 2 εκατοστιαίες μονάδες στις 18 Μαρτίου πριν βυθιστεί 13% όταν απολύθηκε δύο ημέρες αργότερα, επιστρέφοντας σχεδόν στο σημείο που ξεκίνησε.
Ο Τζεμίλ Ερτέμ, επικεφαλής σύμβουλος οικονομίας του Ερντογάν, δήλωσε ότι η Τουρκία δεν θα υιοθετήσει ελέγχους κεφαλαίου για να στηρίξει τη λίρα, προσθέτοντας ότι “η οικονομία της ελεύθερης αγοράς θα εφαρμοστεί χωρίς συμβιβασμούς” παρά την αλλαγή ηγεσίας.
Ο Αγμπάλ είχε κερδίσει επαίνους από ξένους επενδυτές που βρήκαν την προσέγγισή του στη νομισματική πολιτική καθησυχαστική μετά από χρόνια ανησυχίας για την αξιοπιστία της Κεντρικής Τράπεζας, αίσθημα που επανήλθε μετά την απόλυση του τρίτου κατά σειρά επικεφαλής μέσα σε δύο χρόνια.
Ο Ερντογάν, ο οποίος επίσης απέλυσε τους τελευταίους δύο διοικητές εν μέρει για διαφορές πολιτικής, είχε υποσχεθεί όταν ο Αγμπάλ διορίστηκε, να ξεκινήσει οικονομικές μεταρρυθμίσεις.
Ως διάδοχο του Αγμπάλ, ο Ερντογάν ονόμασε τον Σαχάπ Καβτζίογλου, πρώην τραπεζίτη και βουλευτή του ΑΚΡ, ο οποίος δεσμεύτηκε να διατηρήσει την πολιτική αυστηρή, αλλά είχε προηγουμένως υποστηρίξει την ανορθόδοξη άποψη του προέδρου ότι τα υψηλά επιτόκια προκαλούν πληθωρισμό.
Ορισμένοι επενδυτές λένε τώρα ότι θα αποφύγουν την Τουρκία όσο ο Ερντογάν είναι ηγέτης. Οι οργανισμοί αξιολόγησης προειδοποίησαν για υποβάθμιση, ενώ οι μετοχές έχουν υποστεί το χειρότερο sell-off από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008.
“Ο Ερντογάν, και ο τουρκικός συντηρητικός κύκλος, πιστεύουν ότι μια αυστηρή νομισματική πολιτική αντιβαίνει στα συμφέροντά τους”, δήλωσε ο Πάτρικ Εστερουέλας, επικεφαλής έρευνας της Emso Asset Management στη Νέα Υόρκη.
Τον Μάρτιο, με πληθωρισμό άνω του 15% και τη λίρα να πέφτει, οι αγορές στοιχημάτιζαν υπέρ αύξησης του επιτοκίου αναφοράς, κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, στο 18%. Ο Αγμπάλ τους εξέπληξε και έφτασε στο 19%, για να ενισχύσει τη ρητορική του για την καταπολέμηση του πληθωρισμού.
Πριν από αυτό, ως συνήθως, ενημέρωσε το γραφείο του Ερντογάν για την απόφαση πολιτικής. Δύο από τις πηγές με γνώση των εργασιών της τράπεζας δήλωσαν ότι δεν υπήρχε απάντηση.
“Δεν υπήρχαν αρνητικά σχόλια”, δήλωσε η δεύτερη πηγή. “Η απόλυση εξέπληξε πραγματικά όλους”.
Η πρώτη πηγή είπε ότι το “Παλάτι” δεν ενημέρωσε επίσημα τον Αγμπάλ ότι απολύθηκε μέχρι πολύ αργά την Παρασκευή 19 Μαρτίου. Αμέσως μετά τα μεσάνυχτα, δημοσιεύτηκε το διάταγμα του Ερντογάν.
Λίγα λεπτά μετά το άνοιγμα των χρηματοπιστωτικών αγορών στις 22 Μαρτίου, η λίρα είχε χάσει το 15% της αξίας της.
Έκτοτε, ο Ερντογάν έχει απολύσει επίσης έναν αναπληρωτή κυβερνήτη της τράπεζας και ένας αξιωματούχος του κόμματος έχει δηλώσει ότι σχεδιάζει ανασχηματισμό στον οποίο αναλυτές λένε ότι ο Άλμπαϊρακ θα μπορούσε να εμφανιστεί ξανά. Η κυβέρνηση δεν έχει σχολιάσει την πιθανή επιστροφή του υπουργού.
Αυτό που γίνεται φανερό είναι πως οι αποφάσεις του Ερντογάν υπαγορεύονται όλο και περισσότερο από την “πολιτική της κλίκας”.
Πέτρος Κράνιας
