Του Κώστα Ράπτη
Υπόβαθρο της ευρωπαϊκής ενοποίησης αποτελούν, όσο και αν αυτό δεν ομολογείται πάντα, οι γεωπολιτικές κρίσεις. Η ίδια η εκκίνησή της, μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου, έλαβε ώθηση ασφαλώς από την αποκαθήλωση της γαλλικής αποικιακής κυριαρχίας στο Ντιέν Μπιέν Φου, το φιάσκο του Σουέζ και τον πόλεμο της Αλγερίας. Η εμβάθυνση της ενοποιητικής διαδικασίας με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και η διεύρυνση προς Ανατολάς σημαδεύτηκαν από τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου και τους γιουγκοσλαβικούς πολέμους. Η περιπέτεια του Ευρωσυντάγματος συνέπεσε, διόλου τυχαία, με τις διαιρέσεις που προκάλεσε η επέμβαση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο Ιράκ. Στις μέρες μας, οι εντάσεις στις οποίες πρωταγωνιστεί η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν σε Λιβύη, Καύκασο και Ανατολική Μεσόγειο θέτουν το οικοδόμημα των “27” σε υπαρξιακή κρίση. Χωρίς συντονισμένη ανταπόκριση, η Ε.Ε. κινδυνεύει να χάσει κάθε αξιοπιστία.
Η επικείμενη σύνοδος κορυφής στις 10-11 Δεκεμβρίου θα κρίνει τα αντανακλαστικά των Ευρωπαίων ηγετών. Θα “κλοτσήσουν την κονσέρβα” ακόμη παρακάτω με κυρώσεις εν πολλοίς συμβολικές, αυστηρότητα ρητορική δίχως πρακτικό αντίκρισμα και μετάθεση των δύσκολων αποφάσεων για το μέλλον; Η ομάδα των κρατών-μελών που αποτελείται από τη Γερμανία, την Ολλανδία, την Ισπανία, την Ιταλία, τη Σουηδία και την Ουγγαρία θα επιθυμούσε ακριβώς αυτό, αποκρούοντας τις εκκλήσεις Γαλλίας, Αυστρίας, Ελλάδας και Κύπρου για ουσιαστικές κυρώσεις. Η προηγούμενη Σύνοδος Κορυφής υπήρξε, άλλωστε, μια επιτυχία των “ελαστικών”. Όμως στον χρόνο που μεσολάβησε η Τουρκία έκανε “δυσκολότερη” τη θέση των ίδιων των υποστηρικτών της. Τα πράγματα δεν μπορούν αενάως να συνεχίζονται όπως πριν. Και τότε θα φανεί αν αυτός που μπλοφάρει είναι ο Ταγίπ Ερντογάν ή οι “27”.
Για τον καθένα ό,τι ταιριάζει
Ο ισχυρός άνδρας της Άγκυρας παίζει το παιχνίδι του με τη διαπιστωμένη τακτική του δεξιότητα. Προς την πλευρά των Αθηνών και της Λευκωσίας συνεχίζει τις προκλήσεις με την έκδοση νέων ναυτικών οδηγιών που ανακινούν ζήτημα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου και με το “πικνίκ” στην περίκλειστη πόλη των Βαρωσίων, που αποτελεί σήμα αναπροσανατολισμού σε καθαρά διχοτομικές λύσεις για το Κυπριακό.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, η αντι-δυτική ρητορική του δίνει τη θέση της σε δηλώσεις ότι η χώρα του ανήκει στην Ευρώπη και δεν εγκαταλείπει τις ενταξιακές της φιλοδοξίες, ενώ ο εξ απορρήτων του προέδρου, Ιμπραχίμ Καλίν, ανέλαβε να μεταβεί ως κομιστής μηνυμάτων στις Βρυξέλλες. Την ίδια στιγμή, η αλλαγή του οικονομικού επιτελείου της Τουρκίας καλλιεργεί ελπίδες μιας ευρύτερης στροφής της χώρας στην “προβλεψιμότητα”, αλλά και αναδεικνύει τις ανάγκες στήριξής της από τη Δύση, ενώ η επικείμενη δικαστική μεταρρύθμιση γεννά ελπίδες για οπισθοχώρηση από τον αφόρητο για τα ευρωπαϊκά ακροατήρια αυταρχισμό του καθεστώτος του. (Αν και η δημόσια σύγκρουση του Ερντογάν με τον εκ των συνιδρυτών του κόμματός του, Μπουλέντ Αρίντς ,για την προοπτική αποφυλάκισης του μαικήνα-ακτιβιστή Οσμάν Καβάλα και του Κούρδου ηγέτη Σελαχατίν Ντεμίρτας δείχνει ότι οι ελπίδες αυτές είναι εκ των προτέρων υπονομευμένες. Αντίστοιχα η συμφωνία εξαγοράς του 10% του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης από το Κατάρ, καταδεικνύει ότι τα αντίβαρα εξ Ανατολών εξακολουθούν να τρέφουν το όνειρο μιας οικονομικής πορείας έξω από τις υποδείξεις της Δύσης και των αγορών.)
Για τον καθένα ο Ερντογάν έχει να επιδείξει αυτό που του ταιριάζει. Με την ελπίδα προφανώς ότι το εν λόγω μείγμα προβαλλόμενης διαλλακτικότητας και αδιαλλαξίας θα λειτουργήσει κατευναστικά για τους “27” και θα του εξασφαλίσει περισσότερο χρόνο. Άλλωστε το “φόρτωμα του καλαθιού” παραμονές της κρίσιμης συνόδου μπορεί να χρησιμεύσει και για εκτονωτικές κινήσεις δίχως κόστος, όπως θα ήταν, λ.χ., μια αναστολή των ερευνών του σκάφους “Ορούτς Ρέις”.
Εντάσεις και με τη Γερμανία
Όπως επισημαίνει το Eurointelligence, ο Ερντογάν δεν αντιλαμβάνεται την ευρωπαϊκή υπομονή ως αρετή, παρά ως σημάδι αδυναμίας. Με τις προκλήσεις του “δοκιμάζει τα νερά” για να δει πόσο μακριά μπορεί να πάει. Για την Ε.Ε. ο κατάλογος των λόγων για να μην επιδιώξει αναμέτρηση με την Τουρκία είναι μακρύς: παρουσία μεγάλης τουρκικής διασποράς στην Ευρώπη, προσφυγικό ζήτημα, εξαγωγές οπλισμού, τουρκικά drones, ευρύτεροι γεωπολιτικοί υπολογισμοί. Όμως τα κράτη-μέλη θα πρέπει κάποια στιγμή να χαράξουν τις κόκκινες γραμμές τους, αναλαμβάνοντας το ρίσκο και τις συνέπειες.
Συμβαίνει, άλλωστε, οι ημέρες αυτές να σημαδεύονται από την απρόσμενη επιδείνωση των τουρκο-γερμανικών σχέσεων, μετά τη διά της βίας επιθεώρηση από άνδρες της γερμανικής φρεγάτας Hamburg του τουρκικού εμπορικού πλοίου Rosaline A στην κεντρική Μεσόγειο, στο πλαίσιο της επιχείρησης Irini. Επιθεώρηση την οποία ο Ερντογάν έσπευσε να χαρακτηρίσει παράνομη “παρενόχληση” αποδίδοντάς την στον Έλληνα διοικητή της επιχείρησης, με φιλοκυβερνητικά έντυπα όπως η “Γενί Σαφάκ” να προαναγγέλλουν “αντίποινα” έναντι ελληνικού πλοίου.
Η Γαλλία επιχειρεί να δώσει τον τόνο
Η υπομονή πολλών ευρωπαϊκών κύκλων μοιάζει να εξαντλείται. Το αποδεικνύει αυτό η ευρεία πλειοψηφία με την οποία για πρώτη φορά υιοθετήθηκε από το Ευρωκοινοβούλιο καταδικαστικό ψήφισμα για τις ενέργειες της Τουρκίας στα Βαρώσια, το αποδεικνύει και η πρόταση του Λούκας Μαντλ, ευρωβουλευτή του κυβερνώντος στην Αυστρία Λαϊκού Κόμματος του καγκελάριου Σεμπάστιαν Κουρτς, να αφαιρεθεί η ιδιότητα του υποψήφιου προς ένταξη κράτους από την Τουρκία και να διακοπεί κάθε προενταξιακή βοήθεια.
Η απάντηση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών ήταν ότι “αυτή η απόφαση που αναμφίβολα υπαγορεύεται από την “ελληνοκυπριακή διοίκηση” δείχνει για άλλη μια φορά πόσο προκατειλημμένη είναι η Ευρωβουλή στο Κυπριακό. Εάν διατηρήσουν αυτήν την προσέγγιση και νοοτροπία, δεν είναι δυνατόν τα όργανα της Ε.Ε. να συμβάλουν εποικοδομητικά στην επίλυση του Κυπριακού”.
“Η Τουρκία ξέρει τι πρέπει να κάνει: Αντιπαράθεση ή συνεργασία, εξαρτάται από αυτούς”, ήταν πάντως το μήνυμα που έστειλε αυτή την εβδομάδα ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Ζαν-Ιβ Λεντριάν, μιλώντας στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση. Το γεγονός ότι το Παρίσι πρωτοστατεί στη σκληρή γραμμή έναντι της Άγκυρας και έχει ήδη εμπλακεί σε ρητορικό πόλεμο με τη γείτονα (με αφορμή και την σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ) απέκτησε, άλλωστε, μεγαλύτερη αξιοπιστία μετά την απόφαση των αρχών να απαγορεύσουν τη λειτουργία της τουρκικής εθνικιστικής οργάνωσης των “Γκρίζων Λύκων”, έπειτα από αντι-αρμενικά επεισόδια που αυτοί προκάλεσαν στη Λιόν.
Είναι δε χαρακτηριστικό ότι οι εν λόγω βεβήλωσαν αρμενικό μνημείο με τα αρχικά του Ερντογάν, αποκαλύπτοντας τη σύμφυση ισλαμιστών και εθνικιστών που υπάρχει τουλάχιστον στην τουρκική Διασπορά.
