Για πάνω από 30 χρόνια συζητάμε για τα περίφημα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά απ’ ότι φαίνεται η Άγκυρα έχει το …χαβά της.
Είτε «παγώνουν» είτε «ξεπαγώνουν», όπως προέκυψε μετά τα κυβερνητικά προς πίσω χθες μεταξύ Μαξίμου και υπουργείου Άμυνας, η εμπειρία δείχνει ότι δεν εφαρμόζονται αμοιβαία, αλλά παραβιάζονται συνεχώς από τη γείτονα.
Έχουν περάσει μόνο μερικές εβδομάδες όταν στο τέλος Οκτωβρίου οι υπουργοί Εθνικής Αμυνας Ελλάδας και Τουρκίας Νίκος Παναγιωτόπουλος και Χουλουσί Ακάρ συμφώνησαν στην επανεκκίνηση του διαλόγου για τα στρατιωτικά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), στο περιθώριο της υπουργικής συνόδου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες.
Τότε ο κ. Παναγιωτόπουλος επισήμανε ότι «πρόκειται για θετική ενέργεια, πλην όμως δεν μπορούμε να κάνουμε ένα βήμα μπροστά με τα ΜΟΕ και δύο βήματα πίσω με το γενικότερο κλίμα έντασης που επικρατεί στην περιοχή εξ υπαιτιότητος κυρίως της Τουρκίας, διότι έτσι τα ΜΟΕ καθίστανται ανούσια και “μη παραγωγικά”, στην ουσία ένα κενό γράμμα». Ο κ. Παναγιωτόπουλος πρόσθεσε ότι «χρειάζεται καλή διάθεση στην πράξη για ένα γενικότερο καλό κλίμα στην ευρύτερη περιοχή».
Πώς ξεκίνησαν τα πρώτα ΜΟΕ
Τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), ως πρακτική διεθνούς πολιτικής, μας προέκυψαν μετά την ελληνοτουρκική κρίση του Μαρτίου του 1987. Οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες, μεταξύ των τότε Υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας Κάρολου Παπούλια και της Τουρκίας Μεσούτ Γιλμάζ για την υιοθέτηση ΜΟΕ, ξεκίνησαν τον Μάιο του 1988 στην Βουλιαγμένη. Κατόπιν διαπραγματεύσεων, οι δυο πλευρές κατέληξαν στο ομώνυμο μνημόνιο το οποίο προέβλεπε: i) αμφότερα τα μέρη θα αναγνώριζαν το δικαίωμα στη χρήση της ανοιχτής θάλασσας και του διεθνούς εναέριου χώρου. ii) Κατά την διεξαγωγή εθνικών στρατιωτικών δραστηριοτήτων, θα επιδίωκαν την αποφυγή της παρακώλυσης της ομαλής ναυσιπλοΐας και εναέριας κυκλοφορίας. iii) ο σχεδιασμός ασκήσεων, που απαιτούν έκδοση ΝΟΤΑΜ, να υλοποιείται με τρόπο ώστε να αποφεύγεται η απομόνωση περιοχών. iv) Με στόχο την επίτευξη των ανωτέρω, οι δυο πλευρές θα επικοινωνούσαν δια της διπλωματικής οδού.
Λίγους μήνες μετά, τον Σεπτέμβριο του 1988, υπέγραψαν στην Κωνσταντινούπολη ένα δεύτερο μνημόνιο, το οποίο περιείχε τις παρακάτω πρόνοιες. i) Τα πλοία και αεροσκάφη θα δρούσαν σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τους κανόνες καλής συμπεριφοράς. ii) Οι ναυτικές μονάδες των μερών θα απείχαν από πράξεις παρενόχλησης. iii) Οι ναυτικές μονάδες επιτήρησης δεν θα παρεμπόδιζαν τα πλοία του άλλου μέρους, κατά διάρκεια ασκήσεων, με ή χωρίς πυρά. iv) Οι πιλότοι των αεροσκαφών των δυο πλευρών θα επιδείκνυαν την ύψιστη προσοχή, όταν θα βρίσκονταν πλησίον σε αεροσκάφος της άλλης πλευράς και δεν θα έκαναν επικίνδυνους ελιγμούς για την ασφάλεια της πτήσης ή της αποστολής τους. v) Οι δυο πλευρές θα ενημέρωναν κατ’ αρχήν η μία την άλλη μέσω διπλωματικών διαύλων, προτού προβούν σε επίσημες δηλώσεις.
Ρεκόρ παραβιάσεων το 2019
Οι περισσότερες παραβιάσεις του Εθνικού Εναέριου Χώρου της Ελλάδας μέσα σε μία χρονιά, από το 1985 και μετά, έχουν σημειωθεί φέτος από τουρκικά αεροσκάφη.
Όπως προκύπτει από τα σημερινά στοιχεία του ΓΕΕΘΑ οι παραβιάσεις στο Αιγαίο έφτασαν τις 3.954. Η αμέσως προηγούμενη χρονιά με τις περισσότερες παραβιάσεις ήταν το 2003 με 3.938. Πέρυσι η χρονιά έκλεισε με 3705 παραβιάσεις από τουρκικά αεροσκάφη, ενώ 3317 ήταν το 2017. Όπως όλα δείχνουν, για πρώτη φορά, οι παραβιάσεις θα φτάσουν σε ιστορικά υψηλό αριθμό ξεπερνώντας τις 4.000.
