Η Ρωσία γίνεται… νηφάλια. Πρόσφατη έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας υποστηρίζει πως από το 2003 έως το 2016 η κατανάλωση αλκοόλ στη Ρωσία μειώθηκε 43%.
Για κάποιον που έχει ταξιδέψει στη Ρωσία για δουλειά ή διασκέδαση, στην ταραγμένη δεκαετία που ακολούθησε την πτώση του κομμουνισμού, αυτή η εικόνα μοιάζει ψεύτικη. Όπως χαρακτηριστικά παραδέχεται η έρευνα του ΠΟΥ: Η Ρωσία αποτελεί εδώ και πολύ καιρό μία από τις χώρες με τις μεγαλύτερες καταναλώσεις οινοπνευματωδών ποτών.
Σαν ανταποκριτής έζησα μεγάλο μέρος της δεκαετίας του ’90 στη Ρωσία και είδα μια χώρα που δεν έκανε καμία προσπάθεια να κρύψει την αγάπη της για τη βότκα. Ο ερχομός της ελεύθερης αγοράς σήμανε την ξαφνική αύξηση μικρών μαγαζιών σε κάθε γειτονιά, τα οποία ικανοποιούσαν τις ανάγκες των καταναλωτών που ο κομμουνισμός δεν μπορούσε να καλύψει.
Σε αυτές τις ανάγκες περιλαμβανόταν και το πολύ αλκοόλ. Ήταν σχετικά φθηνό και διαθέσιμο 24 ώρες το 24ωρο, όλες τις ημέρες της εβδομάδας. Όπως σημειώνει ο ΠΟΥ, “μεταξύ Δεκεμβρίου 1990 και 1994 η πραγματική τιμή των νόμιμων αλκοολούχων ποτών μειώθηκε περίπου 30% από το προηγούμενο επίπεδο”.
Ζήτηση για ένα ποτό
Δεδομένης της αναταραχής που πολλοί άνθρωποι βίωσαν στην καθημερινότητά τους -η αλλαγή από τον κομμουνισμό στον καπιταλισμό έκανε πολλούς ανθρώπους πολύ πλούσιους σε σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά αρκετοί έμειναν φτωχοί- σημειώθηκε αύξηση της ζήτησης για αλκοόλ.
Τα επιχειρηματικά ραντεβού πολύ συχνά τελείωναν με ένα μπουκάλι βότκας. Κάποιες φορές, μάλιστα, ξεκινούσαν έτσι. Πλέον, όμως, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η αύξηση της φορολογίας στο αλκοόλ και η απαγόρευση στην πώληση οινοπνευματωδών ποτών το βράδυ, φαίνεται να αποτέλεσαν τα δύο βασικά μέτρα που έκαναν τους Ρώσους να πίνουν λιγότερο.
Πίνουν λιγότερη βότκα, ζουν περισσότερο
Κατά συνέπεια, οι θάνατοι που σχετίζονται με το αλκοόλ έχουν μειωθεί, σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης του ΠΟΥ. “Αυτό βοήθησε το μέσο προσδόκιμο ζωής στη Ρωσία να φτάσει σε ιστορικό ύψος το 2018, σχεδόν 68 χρόνια για τους άνδρες και 78 χρόνια για τις γυναίκες”.
Προηγήθηκαν και άλλες προσπάθειες να μειωθεί η κατανάλωση του αλκοόλ. Το 1985 ο Mikhail Gorbachev είχε επιβάλει ποτοαπαγόρευση. Το αποτέλεσμα ήταν να καταστραφούν οι αμπελώνες της Νότιας Ρωσίας, της Γεωργίας και της Κριμαίας, να ανθίσει η ιδιωτική παρασκευή επικίνδυνης βότκας και να κάνουν χρυσές δουλειές οι μαυραγορίτες. Το δε πρόβλημα του αλκοολισμού οξύνθηκε, ακολουθώντας την επιδείνωση των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών.
Η εξουσία του Gorbachev έληξε με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.
Μαθήματα από την ιστορία της βότκας;
Στο βιβλίο του “Η βότκα και ο Gorbachev” (2007), ο Ρώσος συγγραφέας Alexander Nikishin υπενθύμιζε στους αναγνώστες τις αρχικές προσπάθειες μείωσης της κατανάλωσης αλκοόλ στη Ρωσία. Το πρώτο εγχείρημα έλαβε χώρα το 1914, ενώ η Ρωσία έμπαινε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι λάτρεις της βότκας πήραν χρήσιμα ιστορικά μαθήματα. Σε τι οδήγησε η έλλειψη της βότκας του 1914; Στην επανάσταση του 1917. Πού οδήγησε η ποτοαπαγόρευση του Gorbachev; Στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Στο παρόν, όμως, ο νυν πρόεδρος της Ρωσίας, Vladimir Putin, δείχνει μια διαφορετική εικόνα σε σύγκριση με τους προκατόχους του. Πολύ συχνά υποδέχεται κάποιον επίσημο ή και ομόλογό του με ένα ποτήρι βότκας στο χέρι, αλλά η δημόσια εικόνα είναι αυτή ενός αθλητικού, δυναμικού ηγέτη.
Και η υπόλοιπη Ρωσία φαίνεται να ακολουθεί αυτό το παράδειγμα.
