Εβδομήντα πέντε χρόνια συμπληρώνονται από την απελευθέρωση της
Πάτρας, από τους Γερμανούς φασίστες του Χίτλερ. Ήταν 4 Οκτωβρίου 1944
όταν οι καμπάνες χτύπησαν χαρμόσυνα και ο λαός της Πάτρας βγήκε στους
δρόμους. Ο ΕΛΑΣ και οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν απελευθερώσει την Πάτρα.
«Ένας λαός σύσσωμος εδονήθη χθές από ένα σπασμόν. Σαν από μίαν ψυχήν,
από μίαν φωνήν, από ένα στόμα σκορπίσθηκε, με τα πρώτας ακτίνας του
ήλιου, το άγγελμα της νίκης και μαζί με τους ήχους των κωδώνων των
εκκλησιών, πλημμύρισε την γλυκείαν ατμόσφαιραν του φθινοπωρινού
πρωϊνού και ανέβηκε υψηλά, πολύ υψηλά, ωσάν παιάν, ωσάν θούριον, ωσάν
ευχαριστία προς τον ουρανόν. «Ελεύθεροι, ελεύθεροι!»
Με αυτή την λυρική περιγραφή αναγγέλλεται από την εφημερίδα «Νεολόγος
Πατρών» η χαρμόσυνη είδηση της απελευθέρωσης της Πάτρας από τα
ναζιστικά στρατεύματα κατοχής.
Την Τετάρτη 4 Οκτωβρίου 1944, στις 11 περίπου το πρωί, η 8η Ταξιαρχία και
το 12ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ μαζί με συμμαχικά βρετανικά στρατεύματα
παρελαύνουν στους ελεύθερους πλέον δρόμους της Πάτρας και πλήθος
κόσμου τους υποδέχεται και τους αποθεώνει. Οι καμπάνες των εκκλησιών
χτυπούσαν πανηγυρικά και οι δρόμοι πλημμύρισαν κόσμο. Η χαρά του λαού
που είχε διαδεχθεί την αγωνία των προηγούμενων ημερών, μετατράπηκε σε
παραλήρημα, ζητωκραυγές και ατελείωτο γλέντι
Την Πέμπτη 5 Οκτωβρίου επισκέφτηκε την Πάτρα ο υπουργός Παναγιώτης
Κανελλόπουλος. Ο κόσμος που βρισκόταν όλη την ημέρα στους δρόμους και
τις πλατείες σχημάτισε αυθόρμητα συγκέντρωση κάτω από το αρχηγείο του
ΕΛΑΣ από τον εξώστη του οποίου ο υπουργός απηύθυνε λόγο, διακοπτόμενος
συχνά από ζητωκραυγές και λαϊκά συνθήματα όπως Ζήτω ο Κανελλόπουλος,
Ζήτω η Κυβέρνηση, Ζήτω ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ, Ζήτω ο Άρης.
Στη συνέχεια εμφανίστηκε στον εξώστη και ο Άρης Βελουχιώτης ο
οποίος εκφώνησε με τη σειρά του λόγο κάτω από τις ενθουσιώδεις
αντιδράσεις του κόσμου. Θριαμβευτική υποδοχή επιφύλαξε η Πάτρα και στον
Δήμαρχο και πρόεδρο της Νομαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ Β. Ρούφο. Την
ίδια μέρα συστάθηκε Λαϊκή Επιτροπή που εγκρίθηκε από τον λαό και τον
υπουργό Παναγιώτη Κανελλόπουλο.
Άξια αναφοράς είναι η προκήρυξη της 8ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ προς τον λαό
των Πατρών αμέσως μετά την απελευθέρωση, όπως δημοσιεύθηκε στην
εφημερίδα «Ελεύθερη Αχαΐα».
Ε.Λ.Α.Σ VIII ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΛΑΟ ΤΩΝ ΠΑΤΡΩΝ
Επί 3 ½ χρόνια ο βάρβαρος καταχτητής με τα μυσαρά στίφη του κρατούσε
κάτου από τα πόδια του τον ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ και επέβαλε σ’ αυτόν τα φοβερά
δεινά της δουλείας, τις στερήσεις και τις κακουχίες με αποκλειστικό σκοπό να
επιτύχει την εξόντωση ενός ηρωικού Λαού, ενός Λαού ο οποίος επί
χιλιετηρίδες εχρησίμευσε και χρησιμεύει ακόμα σαν φάρος της Λευτεριάς και
οδηγός ολόκληρου του κόσμου για τον πολιτισμό και την πρόοδο.
Κατάστρεψε χωριά και πόλεις ολόκληρες, κατακρεούργησε με τον πιο
βάρβαρο τρόπο αθώο πληθυσμό και με τα πλέον απάνθρωπα βασανιστήρια
όπως τα ηρωικά Καλάβρυτα και το Δίστομο, ενέσπειρε τη φτώχεια και την
εξαθλίωση με τις δόλιες μεθόδους του και κατόρθωσε να επιτύχει εν μέρει τη
διαίρεση του Ελληνικού Λαού. Αλλά η σπίθα της Λευτεριάς κρυμμένη μέσα
στη στάχτη από τα κόκαλα τα ιερά των Ελλήνων δεν έσβησε και μια μέρα, με
τη θέληση του Ελληνικού Λαού και με την πρόταξη των στηθών των ηρωικών
παιδιών του, ξεπετιέται από την οργάνωση Ε.Α.Μ. ο εθνικός Λαϊκός
Απελευθερωτικός Στρατός μας (ΕΛΑΣ) που με βοηθό και παραστάτη τον
Ελληνικό Λαό μάχεται επί 2 ½ χρόνια στα βουνά της Ελλάδας ξυπόλυτος,
χωρίς όπλο στην αρχή, αλλά με πολλά κατόπι, που παίρνει από τα χέρια του
καταχτητή και χαρίζει έτσι τη Λευτεριά στην ύπαιθρο της πατρίδας μας.
Δυόμιση χρόνια σκληρού αγώνα που αντιμετωπίζει πλάι στον Ελληνικό Λαό τις
ίδιες στερήσεις που ο Ελληνικός Λαός με τις θυσίες του, με τη συνεχή βοήθεια
που του δίνει, κόβοντας από το ψωμί το δικό του, τις κάνει ανώδυνες. Έτσι
προχωρώντας φθάνουμε στη σημερινή χαρμόσυνη ημέρα για την πόλη της
Πάτρας, που ο ηρωικός ΕΛΑΣ με το κομμάτι του την VIII Ταξιαρχία και με την
ηρωική συμμετοχή των μεγάλων συμμάχων Βρετανών και την ηρωική
συμμετοχή του Πατραϊκού Λαού, μετά τριήμερων αγώνα χαρίζει στη
μαρτυρική πρωτεύουσα του Μοριά την πολυπόθητη Λευτεριά.
Λαέ Της Πάτρας,
Σας χαιρετίζουμε εξ ονόματος του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού μας και
σας υποσχόμαστε ότι θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας μέχρι πλήρους
απελευθερώσεως της Πατρίδας μας σεβόμενοι απολύτως τη Λαϊκή σου
θέληση.
Ζήτω ο Ελληνικός Λαός
Ζήτω η Εθνική Κυβέρνησή
Ζήτω οι Μεγάλοι Σύμμαχοί μας.
ΕΡΜΗ Καπετάνιος Καπετάνιος
Γκούμας Ταγ/ρχης
Η απελευθέρωση της Πάτρας ήρθε ως αποτέλεσμα της ηρωϊκής πάλης των
εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων, του ίδιου του λαού και της νεολαίας.
Αυτό αποτυπώνεται και στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων που ήταν σε
συνθήκες παρανομίας ή ημιπαρανομίας εκείνης της περιόδου.
Η «Ελεύθερη Αχαΐα» γράφει
ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΧΑΙΑ
Όργανο του ΕΑΜ Νομού Αχαΐας.
Τετάρτη 4 Οκτώβρη 1944
Ζήτω η Εθνική κυβέρνηση. Ζήτω ο Απελευθερωτής ΕΛΑΣ. Ζήτω το
ΕΑΜ.
Ζήτω οι τρεις μεγάλοι μας σύμμαχοι Αγγλία Ρωσία Αμερική.
«Η μαρτυρική και αδούλωτη Πάτρα ελευθερώθηκε. Ο ελευθερωτής μας
εθνικός στρατός ΕΛΑΣ ύστερα από σκληρές μάχες αδελφωμένος με τους
συμμάχους μας Άγγλους και με την ολόπλευρη ενίσχυση του λαού
κατατρόπωσε την αντίσταση του εχθρού και ελευθέρωσε την πόλη…..»
Τον φετεινό εορτασμό ας τον αφιερώσουμε στο Καπεταν Ερμή που έφυγε
πριν ένα χρόνο από τη ζωή γιατί οφείλουμε Να γνωρίζουμε τι του χρωστάμε!
Πρωτοπαλίκαρο του Άρη Βελουχιώτη. Επικεφαλής του συντάγματος του ΕΛΑΣ
που απελευθέρωσε την Πάτρα στις 4 Οκτώβρη του 1944.
Τιμή και δόξα σε όσους αγωνίστηκαν
για την ελευθερία της πατρίδας μας.
ΝΙΚΟΣ ΤΖΑΝΑΚΟΣ
