Προς ένα νέο «ενοικιοστάσιο»; «Εισβολή» της Airbnb στην Αθήνα

Ακούγονται πολλά για την «εισβολή» της Airbnb στην Αθήνα, αλλά το μόνο που ισχύει είναι η πρόβλεψη του Ρόναλντ Ρέιγκαν για τη στάση των κυβερνήσεων απέναντι στις επιχειρήσεις: «Αν κινείται φορολόγησέ το. Αν συνεχίζει να κινείται ρύθμισέ το. Αν σταματήσει να κινείται επιδότησέ το». Η προηγούμενη κυβέρνηση έκανε το πρώτο βήμα. Φορολόγησε –και ορθώς– τα έσοδα από τις βραχυχρόνιες μισθώσεις και –κατά παράδοξο τρόπο– το έκανε σωστά. Εβαλε το επιπλέον εισόδημα στη φορολογική κλίμακα, αυτή που θα έπρεπε να είναι ενιαία για όλους τους εισοδηματίες, ανεξαρτήτως της πηγής εισοδήματος.

Επειδή, παρά τη φορολογία, η αγορά συνέχισε να κινείται η τωρινή κυβέρνηση, με υπουργό τον κ. Χάρη Θεοχάρη, σχεδιάζει το δεύτερο βήμα. Θέλει να ρυθμίσει την αγορά, έτσι ώστε η επόμενη –πιθανώς σοσιαλιστικής απόχρωσης– να προχωρήσει στις επιδοτήσεις. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, «ο υπουργός Τουρισμού συναντήθηκε και με το Δ.Σ. του Πανελλήνιου Συλλόγου Διαχειριστών Ακινήτων (ΠΑΣΥΔΑ). Σε αυτή την επαφή συζητήθηκαν τρεις περιορισμοί που μπορούν να εφαρμοστούν στην Airbnb και, εν γένει, σε κάθε τύπο βραχυχρόνιων μισθώσεων. Τα τρία μέτρα που εξετάζει η κυβέρνηση για την Airbnb είναι τα εξής: Να τεθεί όριο δύο ακινήτων ανά φορολογικό μητρώο δικαιούχου εισοδήματος. Να μην επιτρέπεται η μίσθωση ακινήτου για πάνω από 90 ημέρες ανά ημερολογιακό έτος (δηλαδή από 1η Ιανουαρίου έως 31 Δεκεμβρίου). Για να μπορέσει κάποιος ενοικιαστής να μισθώσει το ακίνητο για περισσότερες από 90 ημέρες να αποδεικνύεται ότι το συνολικό του εισόδημα από την ενοικίαση ακινήτων μέσω Airbnb ή παρόμοιας πλατφόρμας δεν ξεπερνάει τα 12.000 ευρώ ανά έτος» («Ελεύθερος Τύπος», 26.7.2019).

Τρία προβλήματα

Ολα αυτά πηγάζουν από την πανταχού παρούσα κρατικοπαρεμβατική πολιτική που εξέφρασε ο κ. Θεοχάρης στις προγραμματικές δηλώσεις στη Βουλή. «Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις έχουν θέση στο τραπέζι των συζητήσεων για τον τουρισμό. Από τη θέση αυτή μπορούν να προτείνουν και να διεκδικούν, αλλά έρχεται με υποχρεώσεις ώστε να διαφυλάξουμε τόσο την ποιότητα της τουριστικής εμπειρίας όσο και το κοινωνικό της αποτύπωμα» (21.7.2019).
Θαύμα! Σαράντα μία λέξεις με τρία προβλήματα. Πρώτον: γιατί να «προτείνει» κάποιος και να «διεκδικεί» το τι θα κάνει με την περιουσία του; Το διαμέρισμα προς ενοικίαση δεν ανήκει στο κράτος ή σε κάποια συλλογικότητα για να διεκδικεί κάποιος τους όρους χρήσης του. Δικό του είναι και θα μπορούσε να το κάψει, αν δεν δημιουργούνταν αρνητικές εξωτερικότητες. Εκτός αν ξαναγυρίζουμε στην εποχή του «ενοικιοστασίου» που το κράτος όριζε το χρονικό διάστημα μίσθωσή του, στερώντας επί της ουσίας την ιδιοκτησία από τους πολίτες του. Να θυμηθούμε ότι κάποιο «κοινωνικό αποτύπωμα» προστάτευαν και αυτές οι ρυθμίσεις.

Δεύτερον: πού ξέρει η γραφειοκρατία του υπουργείου Τουρισμού ποια είναι η «ποιότητα της τουριστικής εμπειρίας» για να τη διαφυλάξει; Βεβαίως οι θάλασσες πρέπει να είναι καθαρές, τα εστιατόρια να μη γδέρνουν, ούτε να δηλητηριάζουν τους τουρίστες (και τους ντόπιους), οι δρόμοι πρέπει να είναι ασφαλείς κ.λπ. Αλλά όλα αυτά είναι άλλων υπουργών ευαγγέλιο. Υπάρχουν νόμοι και θα έπρεπε να εφαρμόζονται πριν έρθει το Airbnb και οι τουρίστες γενικώς. Οσο για την ποιότητα των καταλυμάτων που ενοικιάζονται μέσω της πλατφόρμας Airbnb υπάρχει ένας απείρως αποτελεσματικότερος, από κάθε χωροφυλακή του κράτους, μηχανισμός ελέγχου. Λέγεται «σχόλια χρηστών», βρίσκεται κάτω από κάθε καταχώριση και την τρέμουν όλοι οι ξενοδόχοι. Επίσημοι και ανεπίσημοι.

Τρίτον: το «κοινωνικό αποτύπωμα» είναι ένας πολύ ευρύς και διαρκώς μετακινούμενος όρος. Κάθε νέα εξέλιξη το αλλάζει. Το αυτοκίνητο άλλαξε το «κοινωνικό αποτύπωμα» στην αγορά των μεταφορών, το τηλέφωνο τις επικοινωνίες κ.λπ. Στην εποχή των κοινωνικών δικτύων αλλάζουν τα πάντα. Από τις αστικές μεταφορές μέχρι τις υπηρεσίες φιλοξενίας. Υπάρχει βεβαίως ένα πρόβλημα με τους ξενοδόχους, οι οποίοι, όπως λένε οι ομιλούσες κεφαλές των καναλιών, «επένδυσαν πολλά και τώρα υφίστανται από τους μικροενοικιαστές διαμερισμάτων αθέμιτο ανταγωνισμό»· στην Ελλάδα κάθε ανταγωνισμός είναι «αθέμιτος». Αλλά πάλι οι ξενοδόχοι πρέπει να επικαιροποιούν το προϊόν τους αναλόγως των συνθηκών που διαρκώς επαναδιαμορφώνονται. Δεν έχουν κανένα συμβόλαιο ότι ο κόσμος θα παραμείνει στάσιμος μέχρι αυτοί να αποσβέσουν την επένδυσή τους. Το πρόβλημα όμως είναι πως σαν παλιοί στο κουρμπέτι, έχουν «κονέ» στην εκάστοτε εκτελεστική εξουσία, έτσι ώστε να περιορίζουν τους άλλους από το επιχειρείν, όπως κάνει ο γνωστός Θύμιος με τα ταξί.
Κοινωνικά αποτυπώματα

Η θεωρία των «κοινωνικών αποτυπωμάτων» είναι στη βάση όλων των κρατικών περιορισμών στην επιχειρηματικότητα, αυτών που σήμερα γελάμε και τρομάξαμε να αλλάξουμε. Το «κοινωνικό αποτύπωμα» των κριθαροπαραγωγών προστάτευε και ο νόμος 2963/1922 ο οποίος αναφέρει ότι «ο εντός του κράτους παραγόμενος ζύθος δέον να παρασκευάζηται αποκλειστικώς διά της χρήσεως βύνης και λυκίσκου», και σήμερα οι ζυθοποιίες παράγουν τον μηλίτη στη Σλοβενία για να τον εισάγουν. Κάπως έτσι σε μερικά χρόνια θα γελάμε με τις ρυθμίσεις περί ενοικίασης 90 ημερών ή πρέπει «να αποδεικνύεται ότι το συνολικό του εισόδημα από την ενοικίαση ακινήτων μέσω Airbnb ή παρόμοιας πλατφόρμας δεν ξεπερνάει τα 12.000 ευρώ ανά έτος». Τέτοιες ρυθμίσεις δεν είναι αντιφιλελεύθερες. Αποδεικνύονται γελοίες.

Υπάρχει βεβαίως το επιχείρημα της αύξησης των ενοικίων, η οποία είναι πραγματική και αποτελεί πρόβλημα για μια μερίδα συμπολιτών μας. Αλλά και το μετρό αύξησε τις τιμές των ακινήτων πέριξ των σταθμών του και ουδείς επιχειρηματολόγησε ότι πρέπει να σταματήσουν να κινούνται οι συρμοί του επειδή τα ενοίκια στο Κουκάκι πήγαν στα ύψη. Οσο για τα επιχειρήματα που διατυπώνονται στα social media περί ενόχλησης των γειτόνων όταν βλέπουν να μπαινοβγαίνουν άγνωστα άτομα (στο σπίτι τρίτου!) ισχύει το περί ορέξεως κολοκυθόπιτα. Αλλοι δεν θέλουν να βλέπουν μελαμψούς να μπαινοβγαίνουν και άλλοι μισούν τις ξανθές. Τι να κάνουμε τώρα;

Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις ακινήτων έδωσαν ανάσα ζωής στη χειμαζόμενη από την κρίση ελληνική οικονομία και κάποιο εισόδημα στους ιδιοκτήτες τους. Δεν ξέρουμε πόσο η ανάπτυξη αυτής της αγοράς συνετέλεσε στην αύξηση του αριθμού των τουριστών που συνέπεσε (μάλλον όχι τυχαίως) τα τελευταία χρόνια. Πάντως χιλιάδες σπίτια ανακαινίστηκαν, ομορφαίνοντας τα κέντρα των πόλεων και δίνοντας δουλειά σε άνεργους χτίστες, ηλεκτρολόγους, υδραυλικούς κ.λπ. Αν μπορούσε να συνεχιστεί αυτή η τάση, πολλά από τα σπίτια που σήμερα γκρεμίζονται (για να μην πέσουν στο κεφάλι μας) θα μπορούσαν πιθανώς να πάρουν νέα ζωή. Αρκεί το κράτος να μη χώνει τη μύτη του εκεί που δεν έχει κάποιο πραγματικό δικαίωμα να προστατεύσει.