«Αλεξίσφαιρο» …από τα «πυρά» της πολιτικής διαμάχης αναζητεί το ΣΔΟΕ, τα στελέχη του οποίου βρίσκονται και πάλι στο επίκεντρο αλλαγών και ανακατάξεων. Ωστόσο, στο υπουργείο Οικονομικών επιμένουν ότι ο ρόλος του ΣΔΟΕ όχι μόνον δεν αποδυναμώνεται, αλλά ενισχύεται η ανεξαρτησία του από κομματικούς και κυβερνητικούς ελέγχους και παρεμβάσεις.
Αιτία του κακού, την φορά αυτή, ήταν η έκδοση Προεδρικού Διατάγματος (84/2019) με το οποίο καταργείται η Ειδική Γραμματεία ΣΔΟΕ. Ωστόσο πουθενά δεν αναφέρεται ότι καταργείται το ΣΔΟΕ, ως Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος.
Αυτό που αλλάζει, είναι ότι αντί μιας Ειδικής Γραμματείας που υπάγετο στον έλεγχο του υπουργού Οικονομικών, το ΣΔΟΕ θα υπάγεται στον έλεγχο μιας Γενικής Γραμματείας του υπουργείου Οικονομικών, αρμόδιας για το σύνολο της Φορολογικής Πολιτικής.
Αυτό που θα αλλάξει, όπως προβλέπεται και από το Γ΄Μνημόνιο, είναι ότι οι Γενικοί Γραμματείς και οι Γενικοί Διευθυντές στο ΣΔΟΕ –αλλά και σε ολόκληρο το Δημόσιο- θα πρέπει να εκλέγονται αξιοκρατικά και με ανοικτές διαγωνιστικές διαδικασίες, αντί να αλλάζουν κατά βούληση κάθε φορά που αλλάζει μία κυβέρνηση ή ένας υπουργός (ή και από τον ίδιο υπουργό). Η διαδικασία αυτή ξεκίνησε επί ΣΥΡΙΖΑ το 2017 αλλά, επισήμως, «σκάλωσε» για τυπικούς λόγους, χωρίς όμως κανείς να πει δημοσίως ότι η διαδικασία επιλογής σταματά ή ακυρώνεται. Συνεπώς, εφόσον οι σχετικοί νόμοι ισχύουν, όταν ολοκληρωθεί η επιλογή μόνιμων γενικών γραμματέων και διευθυντών στα υπουργεία, η πλήρωση των θέσεων αυτών (και) για το ΣΔΟΕ θα γίνει τότε, με αξιοκρατικές διαδικασίες όπως προβλέπουν οι νόμοι που έχουν ψηφιστεί –και όχι με εντολή υπουργού.
«Για πουκάμισο αδειανό»…
Αυτό που έχει ήδη αλλάξει πάντως, σε σχέση με το ΣΔΟΕ που όλοι κάποτε ήξεραν, είναι ότι από το 2016 ουσιαστικά, το ΣΔΟΕ έχει χάσει την αρμοδιότητα για προληπτικούς φορολογικούς ελέγχους, που ήταν «ο φόβος και ο τρόμος» της αγοράς τα προηγούμενα χρόνια αλλά από το 2017 μεταφέρθηκαν πλήρως στην Ανεξάρτητη (πλέον) Αρχή Δημοσίων Εσόδων.
Έκτοτε το ΣΔΟΕ παραμένει μια ομάδα κρούσης με μεγάλες επιτυχίες στην αποκάλυψη κυκλωμάτων ναρκωτικών ουσιών, παρεμπορίου, νοθευμένων ποτών ή κλεψίτυπων προϊόντων και τσιγάρων, αλλά όχι ως βραχίονας φορολογικών ελέγχων όπως παλιά.
Για τον λόγο αυτόν άλλωστε, σχεδόν 4 στα 5 στελέχη του πρώην ΣΔΟΕ επέλεξαν να μεταπηδήσουν στην νεοσύστατη ΑΑΔΕ, αντί να παραμείνουν στην υπηρεσία όπου είχαν ανδρωθεί επί δεκαετίες.
Η διατήρηση ενός ΣΔΟΕ –έστω και αποψιλωμένου από αρμοδιότητες- κάτω από τον άμεσο έλεγχο του υπουργού Οικονομικών, ήταν σαφής επιλογή της εκάστοτε κυβέρνησης ως τώρα, δημιουργώντας όμως ρωγμές στην αξιοπιστία του θεσμού.
Τον κομματικό εναγκαλισμό μεταξύ κυβέρνησης και ΣΔΟΕ προσπάθησε να διακόψει στα χρόνια των Μνημονίων η Τρόικα των δανειστών. Μετά από τιτάνιες συγκρούσεις, το ΣΔΟΕ διεσώθη από την υπαγωγή του στην «ημιαυτόνομη» από κυβερνήσεις Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων (το 2013) και από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων στη συνέχεια.
Όλοι οι επικεφαλής του ΣΔΟΕ μέχρι σήμερα, ορίζονταν από μία κυβέρνηση και παύονταν από μία επόμενη. Τελευταία αλλαγή ήταν το 2015, όταν ο διορισμένος το α΄εξάμηνο από τον ΣΥΡΙΖΑ επικεφαλής της, Παναγιώτης Δάνης, παραιτήθηκε επεισοδιακά και με έγγραφες καταγγελίες στο β΄εξάμηνο, αντιδρώντας έντονα στην αποδυνάμωση των αρμοδιοτήτων της υπηρεσίας.
Σύμφωνα με πληροφορίες, με το νέο μοντέλο Δημόσιας Διοίκησης πάντως, που αναμένεται να ψηφιστεί έως τέλος Ιουλίου, η διοικητική ιεραρχία θα καθορίζεται όχι από την παλαιότητα ή από την σύνδεση προσώπων με το σύστημα πολιτικής ηγεσίας, αλλά με εκδήλωση ενδιαφέροντος, όρους αξιολόγησης, ανοικτές διαδικασίες και υποψηφιότητες εκ μέρους των υπηρετούντων δημοσίων υπαλλήλων. Σε επόμενη φάση, με βάση τα όσα ως τώρα ισχύοντα, θα πρέπει και οι γενικοί γραμματείς να επιλέγονται από υποψηφίους που προέρχονται από τον ευρύτερο δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα, βάσει προσόντων και κατόπιν αξιολόγησης. Η θητεία τους μάλιστα θα μπορεί να υπερβαίνει τον βίο κάθε κυβέρνησης, ώστε να υπάρχει συνέχεια κράτους ασχέτως πολιτικών, κομματικών ή εκλογικών εξελίξεων.
Στην κορυφή της «πυραμίδας» παραμένει φυσικά η πολιτική ηγεσία (κυβέρνηση και Βουλή) που θα θέτει στόχους και θα ελέγχει τους γενικούς γραμματείς και τις αρμόδιες υπηρεσίες για την αποτελεσματικότητά τους.
