Ως Ηλεκτρονική διακυβέρνηση ορίζεται η αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στις κεντρικές, περιφερειακές και αυτοδιοικητικές δημόσιες υπηρεσίες, σε συνδυασμό με τις οργανωτικές αλλαγές και τις νέες δεξιότητες του προσωπικού. Σκοπός είναι η βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών, καθώς και η ενίσχυση των δημοκρατικών διαδικασιών και η υποστήριξη των πολιτικών που ασκεί ο δημόσιος τομέας προς όφελος των πολιτών. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικών προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις της έννοιας της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Για μερικούς, είναι «η εφαρμογή εργαλείων και τεχνικών του ηλεκτρονικού εμπορίου στη λειτουργία της διακυβέρνησης». Αυτή η αντίληψη εστιάζεται στην πρακτική αποδοτικότητα και στη μείωση του κόστους, όπως με την ηλεκτρονική κατάθεση της φορολογικής δήλωσης και τον ηλεκτρονικό εφοδιασμό. Για κάποιους άλλους, έχει τη δυναμική να «βελτιώσει τη δημοκρατική συμμετοχή» και να «υπερκεράσει την πολιτική αποστασιοποίηση». Η αντίληψη αυτή εστιάζεται σε εκείνες τις πρωτοβουλίες που θα δημιουργήσουν αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων μορφών διακυβέρνησης και του πολίτη σε νέα επίπεδα.
Ο δημόσιο τομέας έχει σύνθετη δομή και οργάνωση με συνέπεια και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει να είναι δυσεπίλυτα. Ειδικά δε για τον Ελληνικό δημόσιο τομέα όπου ο γιγαντισμός είναι κυρίαρχο χαρακτηριστικό, τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα. Αυτός είναι ο λόγος που η ηλεκτρονική δημόσια διοίκηση δεν αποτελεί την εύκολη λύση όλων των προβλημάτων ενός δημόσιου οργανισμού. Έρευνες μεγάλων πανεπιστημίων των ΗΠΑ διαπίστωσαν ότι σε οργανισμούς που παρουσίαζαν ήδη οργανωτικά προβλήματα και δυσλειτουργίες, οι ηλεκτρονικές εφαρμογές όχι μόνο δεν έλυσαν τα προβλήματα αυτά αλλά τα επιδείνωσαν. Αντίθετα, σε οργανισμούς με υγιή οργανωτική δομή προέκυψαν πολλαπλά θετικά αποτελέσματα με την εφαρμογή των υπηρεσιών της Κοινωνίας της Πληροφορίας.
Ένας βασικός παράγοντας λειτουργίας ενός συστήματος πληροφορικής είναι ο άνθρωπος, αφού έχει το ρόλο του χρήστη του συστήματος. Ειδικά για τον δημόσιο τομέα απαιτείται προσεκτικός σχεδιασμός, με μεθοδική ανάλυση των δομών, των σχέσεων, των επικαλύψεων και των δυσλειτουργιών (όπου υπάρχουν), του έργου που απαιτείται να παραχθεί, αλλά και ορθή επιλογή του ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Οι ίδιες διαπιστώσεις ισχύουν γενικά για τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο ο Ελληνικός τομέας έχει χαρακτηριστικά τα οποία καθιστούν ακόμα πιο προκλητική την ολοκλήρωση των συστημάτων με τη λειτουργία των ανθρώπων. Ο τρόπος επιλογής του προσωπικού, η γραφειοκρατική ιεραρχία καθώς και η αδυναμία αναδιοργάνωσης του προσωπικού καθιστούν ακόμα πιο δύσκολη την εισαγωγή της Κοινωνίας της Πληροφορίας στο Ελληνικό δημόσιο τομέα.
Στον Ελληνικό δημόσιο τομέα, παρά τη γενικότερη απαξίωσή στην κοινή γνώμη, έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς την ηλεκτρονική δημόσια διοίκηση. Το υπουργείο Οικονομικών έχει προσφέρει από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης σε πολίτες και επιχειρήσεις, προάγοντας την φορολογική δικαιοσύνη. Οι διαχείριση των προμηθειών του δημοσίου, η αξία των οποίων υπερβαίνει τα 4 δισ. ευρώ ανά χρόνο, γίνεται αποκλειστικά ηλεκτρονικά. Η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, την οποία η Ελλάδα υποχρεώθηκε το 2010 να την εφαρμόσει ενώ άλλες Ευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζουν από το 1985, είχε ως αποτέλεσμα τον καλύτερο έλεγχο και τον περιορισμό της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης εξοικονομώντας δισεκατομμύρια ευρώ. Αντίστοιχες εφαρμογές υπάρχουν σε λειτουργία για την κοινωνική ασφάλιση, την απογραφή των δημόσιων υπαλλήλων την πληρωμή των μισθοδοτούμενων του ελληνικού Δημοσίου, τη διοίκηση της εκπαίδευσης, τη διαχείριση της επαγγελματικής κατάρτισης και τη διαχείριση της περιουσίας του Δημοσίου.
Είναι γεγονός ότι η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στην Ελλάδα έκανε σημαντικά βήματα την τελευταία δεκαετία. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό έγινε υποχρεωτικά, στα πλαίσια των «μνημονίων». Η αποτελεσματικότητα των εργαλείων της Κοινωνίας της Πληροφορίας στην Ελληνική Δημόσια Διοίκηση είναι πλέον δεδομένη, καθώς εξοικονομήθηκαν δισεκατομμύρια ευρώ ενώ παράλληλα βελτιώθηκε η αποτελεσματικότητα των δημόσιων υπηρεσιών και η ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται προς τον πολίτη. Είναι η ώρα να γίνει το επόμενο βήμα: η διάδοση των τεχνολογιών αυτών στις δομές των Δήμων ώστε και εκεί να υπάρξουν αντίστοιχα αποτελέσματα. Η εμπειρία και οι άνθρωποι υπάρχουν, ενώ το θετικό αποτέλεσμα είναι δεδομένο.
Ο Γιώργος Ασημακόπουλος είναι Πληροφορικός, Λέκτορας στο Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδας.
