Νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό eLife, από μια ερευνητική ομάδα διεθνούς κύρους, αποκάλυψε νεότερα δεδομένα για τη γεωγραφική προέλευση και την παγκόσμια εξάπλωση του ιού της ηπατίτιδας Β (HBV).
Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχαν οι επιστήμονες του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) Ευαγγελία-Γεωργία Κωστάκη, Τιμοκράτης Καραμήτρος, Γαρυφαλλιά Στεφάνου, Κωνσταντίνος Αγγελής, Άγγελος Χατζάκης και Δημήτριος Παρασκευής, σε συνεργασία με τους Ιωάννη Μαμάη από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου και Άννα Κράμβη από το University of the Witwatersrand, Johannesburg, South Africa.
HBV λοίμωξη
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η λοίμωξη με τον HBV αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες ηπατικής νόσου (χρόνια ηπατίτιδα, κίρρωση ήπατος, ηπατοκυτταρικός καρκίνος) και όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, περίπου 257 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν παγκοσμίως με την HBV λοίμωξη.
Χαρτογράφηση γεωγραφικής διασποράς γονότυπου HBV-D. Οι διαφορετικοί τύποι (υπογονότυποι) του HBV-D και μονοπάτια διασποράς αναπαρίστανται με διαφορετικά χρώματα. Οι χρωματισμένοι κύκλοι αντιστοιχούν στις γεωγραφικές περιοχές που οι αντίστοιχοι υπογόνοτυποι παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά.
Ο ιός ταξινομείται σε εννέα τύπους που ονομάζονται γονότυποι (Α-Ι). Οι HBV-A και HBV-D παρουσιάζουν παγκόσμια διασπορά με τον γονότυπο Α να επικρατεί στην Δυτική, τη Βόρεια Ευρώπη και την Αφρική και τον γονότυπο D να κυριαρχεί στην Νότια, την Ανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.
Μελέτη «Unravelling the history of hepatitis B virus genotypes A and D infection using a full-genome phylogenetic and phylogeographic approach»
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε κατόπιν ανάλυσης όλων των διαθέσιμων γενετικών δεδομένων (αλληλουχίες πλήρους μήκους γονιδιώματος) από 916 ιούς HBV-D και 493 ιούς HBV-A με παγκόσμια δειγματοληψία, με μεθόδους μοριακής επιδημιολογίας. Η γεωγραφική προέλευση, δηλαδή η περιοχή απ’ όπου ξεκίνησε η διασπορά, του HBV-D εκτιμήθηκε για πρώτη φορά ότι ήταν στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Παράλληλα, η προέλευση του HBV-A εκτιμήθηκε στη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία.
Να σημειωθεί ότι η μελέτη ‘Unravelling the history of hepatitis B virus genotypes A and D infection using a full-genome phylogenetic and phylogeographic approach’ είναι ελεύθερα διαθέσιμη: https://doi.org/10.7554/eLife.36709.
Η πορεία της νόσου
Όπως μας εξηγεί ο Δημήτριος Παρασκευής, επίκουρος καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η διασπορά του HBV-D είναι περίπλοκη, και συνέβη εξαρχής και προς τις 5 ηπείρους της υφηλίου.
Χαρτογράφηση γεωγραφικής διασποράς γονότυπου HBV-A. Οι διαφορετικοί τύποι (υπογονότυποι) του HBV-Α και μονοπάτια διασποράς αναπαρίστανται με διαφορετικά χρώματα. Οι χρωματισμένοι κύκλοι αντιστοιχούν στις γεωγραφικές περιοχές που οι αντίστοιχοι υπογόνοτυποι παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά. Με διακεκομμένες γραμμές αναπαρίστανται η πρόσφατη διασπορά του HBV-A λόγω ανθρώπινων μετακινήσεων και του δουλεμπορίου.
Τα ευρήματα αφορούν τους γονότυπους D και A του HBV (HBV-D και HBV-A) που εκτιμήθηκε ότι η αρχική τους εξάπλωση συνέβη από την περιοχή της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής (HBV-D) και από την περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας για τον HBV-A. Επίσης, βρέθηκαν σημαντικές διαφορές στον τρόπο της παγκόσμιας εξάπλωσης αυτών των γονότυπων, συμβάλλοντας σημαντικά στην χαρτογράφηση της προϊστορικής και μεταγενέστερης εξάπλωσης μίας από τις μεγαλύτερες πανδημίες.
Συγκεκριμένα, όπως λέει ο καθηγητής Παρασκευής, η ερευνητική ομάδα στην οποία συμμετείχε, εκτίμησε τα χαμηλά ποσοστά τοπικών μεταδόσεων του HBV-D, δηλαδή μεταδόσεων μεταξύ πληθυσμών σε μικρές γεωγραφικές περιοχές, στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Το εύρημα αυτό οφείλεται στη μεγάλη κινητικότητα των πληθυσμών κατά τη χρονική περίοδο της πρώιμης ανάπτυξης της γεωργίας (Νεολιθική εποχή) που συνέβη, κυρίως, σε αυτές τις περιοχές.
Ο γονότυπος HBV-A ακολούθησε δύο ξεχωριστές διαδρομές εξάπλωσης: μία προς την Ευρώπη και μία προς την Αφρική. Από την Αφρική συνέβησαν μεταγενέστερα περαιτέρω μεταδόσεις προς τη Βραζιλία, την Αϊτή και την Ινδία, ως αποτέλεσμα μετακινήσεων πληθυσμών και του δουλεμπορίου προς αυτές τις περιοχές.
Ενώ, η πρώτη συγγραφέας της μελέτης και υποψήφια διδάκτορας στη Μοριακή Επιδημιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ευαγγελία-Γεωργία Κωστάκη, συμπληρώνει ότι οι προηγούμενες μελέτες της ίδιας ερευνητικής ομάδας είχαν δείξει ότι ο ιός HBV έχει μολύνει τον σύγχρονο άνθρωπο για τουλάχιστον 28.000 χρόνια, παρόλα αυτά το πώς ακριβώς συνέβη η γεωγραφική διασπορά στο παρελθόν των δύο γονότυπων με τη μεγαλύτερη εξάπλωση (HBV-D και HBV-A) δεν είχε μελετηθεί. Γι αυτό, προκειμένου να απαντήσουν στο παραπάνω ερώτημα, στη νέα μελέτη εκτίμησαν τον τρόπο της παγκόσμιας διασποράς του HBV.
Τα αποτελέσματα της νέας αυτής μελέτης, υποδεικνύουν ότι η διασπορά των δύο γονότυπων HBV-A και HBV-D ανά την υφήλιο, παρουσιάζει σημαντικές διαφορές, ως συνέπεια αντίστοιχων διαφορών στις προϊστορικές και πιο πρόσφατες ανθρώπινες μεταναστεύσεις.
